GELİR VERGİSİ (193 Sayılı 06.01.1961)
1. Vasıtasız bir vergidir.
2. Artan oranlı bir vergidir.
3. Kaynak teorisine göre vergilendirme yapılır.
GELİR VERGİSİNİN ESASLARI
1. Gelirin Şahsiliği,
2. Gelirin Genelliği, Toplama
3. Beyan Esası
4. Takvim Yılı Esası: Yıllara sari inşaatta gelir, işin tamamlandığı yılın geliri sayılır.
5. Gelirin Gerçek ve Safi Olması
6. Gelirin Elde Edilmiş Olması
GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİ
1. Tam Mükellef
a. İkametgah esası
· Bir takvim yılı içinde 6 aydan fazla Türkiye de devamlı olarak oturanlar
b. Tabiiyet esası
2. Dar Mükellefiyet
1- TİCARİ KAZANÇ
1. Faaliyetin sermaye ve emekten oluşan bir organizasyona dayanması
2. İşlemlerdeki devamlılık
· Arızi olarak yapılan ticari işlerden elde edilen kazanç “diğer kazanç ve iratlar” kapsamında vergilendirilir.
TİCARİ KAZANÇ ELDE EDEN MÜKELLEFLER
1. Esnaf muaflığından yararlanan ve gelir vergisine tabi olmayanlar
2. Esnaf muaflığından yararlanmayan ve gelir vergisine tabi olanlar.
GELİR VERGİSİNE TABİ OLAN TİCARET VE SANAT ERBABININ KAZANÇLARININ TESPİT USULÜ
1. Basit Usul
2. Gerçek Usul
· Dar mükellef gerçek kişilerde ticari kazançlarını yıllık gelir vergisi beyannamesiyle beyan etmek zorundadırlar.
TİCARİ KAZANCIN NİTELİĞİ
GVK 37 – “Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır.”
(TTK- Md.3) - Ticari işler; bir ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer işletmeyi ilgilendiren muamele, fiil ve işler, ticari işlerdir.
(TTK- Md.1) – Ticari işletme; ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer müesseseler Bir takvim yılı içinde birden fazla tekrarlanan veya birden fazla takvim yılında tekrarlanan işlemlerde devamlılık kast ve niyeti mevcuttur.
ŞİRKET ORTAKLARININ GELİR VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMLARI
A –ŞAHIS ŞİRKETLERİNİN ORTAKLARI
1- Kolektif şirket Ortaklarının durumu:
· Şirket gelir vergisi mükellefi değildir.
· Ortaklar Gelir Vergisi mükellefidirler,
· GSTP açısından şirket vergi sorumlusudur.
· KDV açışından vergi mükellefidir.
· Kolektif şirketler 1. sınıf tüccar sayılır. Bilânço usulüne göre defter tutarlar.
· Kollektif şirket ortaklarının şirketten aldıkları kar payları TICARI KAZANÇ sayılır. Şirket tarım faaliyeti yapmış olsa dahi durum değişmez.
2- Adi komandit şirket ortaklarının durumu;
Komanditer; sorumluluğu koyduğu sermaye ile sınırlı,
Komandite ; sorumluluğu sınırsız,
· Komantider ortakların şirket kazancından aldığı payı vergisi tevkif suretiyle alınmamış menkul sermaye iradı
· Komandite ortaklarının payı ise ticari kazançtır. Diğer hususlar kolektif şirketteki gibidir.
3- Adi şirket ortaklarının durumu;
· Ticari faaliyette bulunan adi ortaklıklarda ortaklara düşen paylar ticari kazanç sayılır.
· Tarımsal faaliyette bulunan adi ortaklıkların ortakları çiftçi olarak işlem görmektedir.
· Belirli sınırları aştıkları takdirde zirai kazanç bakımından gerçek usulde gelir vergisine tabi olurlar.
B – ŞAHIS ŞİRKETLERİNİN SERBEST MESLEK FAALİYETLERİNDE BULUNMALARI DURUMUNDA ORTAKLAR
Adi ve kolektif şirket ortakları ile adi komandit şirketlerin komandite ortaklarının elde ettikleri kazançlar serbest meslek kazancı sayılır. (GVK Md.65)
C – SERMAYE ŞİRKETLERİNİN ORTAKLARI
Eshamlı komandit şirketlerde komandite ortakların ortaklık karından aldıkları paylar, şahsi ticari kazançtır. Gelir vergisine tabidir.
TİCARİ KAZANCIN VERGİLENDİRİLMESİ BASİT USULDE TİCARİ KAZANÇ
1.1.1999 tarihinden itibaren geçerli (GVK Md.46–47–48)
· Basit usulde ticari kazanç; bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır.
· Hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri hasılata,
· Hesap dönemi başındaki emtia mevcudunun değeri giderlere ilave edilir.
· Defter tutma yükümlülükleri bulunmamaktadır. Kazancın tespiti VUK’ un defter tutma hükümleri hariç, bildirme, vesikaları muhafaza ibraz diğer ödevler ve ceza hükümleri ile gelir vergisi kanunu ve diğer kanunlarda 2. sınıf tüccarlar hakkındaki hükümlere tabidirler.
• Zirai mahsul satın alarak bu mahsulleri kısmen veya tamamen tüketici dışında kalanlara satan ticaret erbabının gerçek usulde vergilendirilmesi gerekir.(BKK)
• Büyükşehir belediyesi içinde her türlü emtia imalatı alım satım ile uğraşanlar,
Müteahhitler, motorlu taşıt tamircileri, lokanta, eğlence ve istirahat yerlerini işletenler gerçek usulde vergilendirilir. (BKK)
ORTAKLARDA BASİT USULE TABİ OLMAK İÇİN ARANACAK ŞARTLAR
47.Md. yıllık kira bedeli, 48. Md. İş hacmi ölçüleri toplu olarak, diğer şartlar ortakların her biri için ayrı ayrı; ortaklardan birisi gerçek usule göre gelir vergisine tabi bulunan ortaklıklarda, diger ortakların ticari kazancı da gerçek usulde tespit edilir.
BASİT USULE TABİ OLMANIN şARTLARINDAN HERHANGİ BİRİNİ TAKVİM YILI İÇİNDE KAYBEDENLER İLE BASİT USULDEN YARARLANMAK İSTEMEYENLERİN VERGİLENDİRİLMESİ
· Basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilirler.
· Basit usulden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildirenler istekleri doğrultusunda takip eden aybaşından veya izleyen takvim yılı başından, itibaren gerçek usulde SMIYB
· Düzenleyen basit usul mükellefleri bu hususun tespit edilip kendilerine tebliği edildiği tarihi takip eden aybaşından itibaren işletme hesabına geçerler.
· Herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olan mükellefler bir daha basit usulden yararlanamaz.
· Gerçek usulde vergilendirilen kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle basit usulden yararlanamayacaklardır.
BASİT USULDE AMORTİSMANA TABİ İKTİSADİ KIYMETLERİN SATIŞI.
· Basit usulde vergilendirilen mükellefler kullandıkları sabit kıymetleri gider yazamazlar ve amortismana tabi tutamazlar (215 GVGT ) Amortismanda ayıramazlar.
· Amortismana tabi iktisadi kıymetlere ait fatura ve benzeri belgelerde gösterilen KDV indirim konusunu yapamayacaklardır. Bu kıymetleri teslim etmeleri KDV tabi olmayacaklardır.
· Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin taşıt ve ATIK satmaları dolayısıyla fatura düzenleme zorunlulukları da olmayacaktır.
· Basit Usul mükellefleri, GSTP ve G.Geçici vergi beyannamesi vermeyeceklerdir.
· 01.07.2003 – Basit Usul mükellefleri yaptıkları teslim ve hizmetler KDV’den istisna
GERÇEK USULDE TİCARİ KAZANCIN TESPİTİ
a. Birinci sınıf- Bilanço
b. İkinci sınıf – İşletme
GELİR VERGİSİ KANUNUNA GÖRE İNDİRİLECEK GİDERLER
Genel nitelikli 2 kural
1. 1-Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılmış olması
2. 2-VUK’ ta belirtildiği şekilde vergi kanunlarında belirtilen haller müstesna olmak üzere belgelendirilmesi gerekir.
TİCARİ KAZANCIN ELDE EDİLMESİ VE İDAME ETTİRİLMESİ İÇİN YAPILAN GENEL GİDERLER
· Kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi arasında bir illiyet bağı bulunması, giderlerin kazancın elde edilmesine yönelik olması, harcamanın yapıldığı gelir doğuran olayın vergiye tabi bulunması karşılığında gayri maddi bir hak iktisap edilmemiş olması ve maliyete girecek giderlerden olmaması gerekir.
• Çevre temizlik vergisi gider olarak indirilebilir.
• KDVK Md 30’a göre indirimi mümkün bulunmayan KDV gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınır.
• Emlak, belediye vergileri, damga vergi ve harçların mükellef sıfatıyla ödenmesi durumunda gider olarak yazılabilir.
• Özel işlem vergisinin yürürlük süresi 1.1.2004’te dolmuştur.
• Özel iletişim Vergisi gelir vergisinden indirim konusu yapılamaz
• Motorlu Taşıtlar Vergisi de II sayılı liste hariç indirim konusu yapılamaz.
• Sponsorluk kapsamında yapılacak ayni ve nakdi harcamalar gider yazılabilecektir.
• ÖKC ilişkin indirimde dikkat edilmesi gereken hususu bu indirimin işletmenin ticari hesapları ile ilişkilendirilmesinin beyanname üzerinde yapılması, satılan cihaza ilişkin daha önce indirim konusu yapılan tutarın satışın yapıldığı yılda yine beyanname üzerinde kazanca eklenmesi gerekir.
• Maliyet Bedeli Artırımı, gayrimenkuller ve iştirak hisselerinin, ATIK ‘elden çıkarılmasında yapılır. (TEFE) , Bilânço esasında uygulanır.
• Geçici ve kesin kabul yöntemine tabi yıllara sair inşaat ve onarma işlerinde iş, GVK’ nın
44. maddesi gereğince geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarihte bitmiş sayılır.
YATIRIM İNDİRİMİ
GVK19’da belirtilen şartlar dâhilinde yapılan harcamaların aktifleştirildiği dönemden İtibaren aşınma payı ayrılmak suretiyle kazançtan indirilmesinden sonra, kazancın Belirlenmesi sırasında ikinci kez vergi matrahından düşülmesine imkân sağlanmıştır.
GVK’ md 19’la yapılan değişiklikler
1. Yatırım indiriminden yararlanmak için gerekli olan yatırım teşvik belgesi uygulaması Kaldırılmıştır.
2. Yatırım indirimi uygulamasında sektör ayırımı ortadan kaldırılmıştır.
3. Öngörülen yatırım indirimi uygulaması kaldırılmıştır.
4. Yatırım indirimi oranı %40’a düşürülmüş ve oran değişikliği konusunda Bk. her hangi bir yetki verilmemiştir.
5. Yatırım indirimi uygulamasından yararlanacak iktisadi kıymetler konusunda değişiklikler Yapılmıştır.
6. Satış ve devir halinde uygulamalar değiştirilmiştir.
7. Devir eden yatırım indirimi tutarının endekslenmesine eski düzenlemede olduğu gibi devam edilecektir, Endekslemede TEFE uygulanacaktır. Eski hükümlere göre ise yeniden değerleme oranı uygulanacaktır.
• Diğer istisnalar yatırım indiriminden önce mahsup edilir.
• Yatırım indirimi, gelir vergisi mükelleflerinde geçmiş yıl zararlarından önce, kurumlar Mükelleflerinde geçmiş yıl zararlarından sonra düşülür.
• Yatırım indiriminde yeni uygulama tarihi 24.04.2003
• Yatırım indiriminden yararlanacak olanlar; (Bilanço esası tam ve dar mükellefler)
1. Ticari kazanç sahipleri
Gerçek Kişiler
Kolektif şirketler
Adi komandit şirketler
Adi ortaklıklar
2. Zirai kazanç sahipleri
3. Kurumlar Vergisi Mükellefleri
· Sermaye şirketleri
· Kooperatifler
· Iktisadi kamu müesseseleri
· Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler Iş ortaklıkları
• Yatırım indirimi istisnasından yararlanabilecek olan bir mükellefin kazancı yetersiz olması nedeniyle indiremediği yatırım indirimi tutarı bulunsa dahi, bilanço esasında tespit edilen ticari ve zirai kazanç dışındaki kazançlarına yatırım indirimi uygulanmaz.
• Yatırım indiriminden yararlanacak mükelleflerin, kazancı bilanço esasına göre tespit edilen birden fazla işletmesi varsa, indirim sadece yatırım yapılan işletmeden elde edilen kazanca degil, ticari işletmelerden elde edilen “ticari kazançlar toplamına” uygulanır.
• Hem ticari, hem zirai işletmesi olan mükellefin ticari faaliyeti ile ilgili olarak yaptığı yatırımdan dolayı hak kazandığı yatırım indirimini, zirai faaliyetlerden sagladıgı kazançtan indiremez. Tersi durumunda aynıdır.
• Yatırım indirimi uygulaması açısından adi şirketler ile kolektif ve adi komandit şirketler, bağımsız bir ünite olarak kabul edilir. Bunların yaptıkları yatırımlara ait indirim ortaklığın bünyesi içinde kalır ve dolayısıyla ortaklar hisselerine isabet eden indirim tutarlarını,
vermiş oldukları yıllık beyannamelerinde yalnızca bu ortaklıktan elde etmiş oldukları ticari kazançlarına uygulayabilirler.
• Adi komandit şirketlerde, (istisnai bir durum olarak) komanditer ortaklarda payları oranında yatırım indiriminden yararlanabilirler.
• Yurtdışından saglanacak yatırım mallarının kati ithallerinin yapılıp gümrükten çekilerek işletmenin aktifindeki bir hesaba alınması halinde, bunlara ait harcamalara yatırım indirimi uygulanması mümkündür.
• Müteahhitler ve satıcılara verilen avans, peşin ödeme, sipariş ödemesi gibi harcamaların yatırım indiriminden faydalanmaları mümkün degildir.
• Yatırım indirimi istisnasının uygulanmasına istisnaya konu iktisadi kıymete ilişkin harcamaların yapıldıgı yılda yapılır.
Harcama: yatırım indirimine konu iktisadi kıymetlere ilişkin bedelin ödenmesi ya da borçlanması, bu iktisadi kıymetlerin işletmenin aktifindeki herhangi bir hesaba kaydedilmesi ve iktisadi kıymetlere yatırımcı tarafından tasarruf edilebilir duruma gelmesi.
• Öngörülen yatırım indirimi harcaması uygulamasına son verilmiştir.
• Yatırım harcamalarından ilgili yıl kazancının yetersiz olması nedeniyle indirilemeyen kısmı izleyen dönemlerde TEFE’de meydana gelen artış oranında arttırılarak dikkate alınır.
• Yatırım indirimi istisnasına konu iktisadi kıymetleri aktife alındıkları tarihten itibaren iki yıl içinde elden çıkaran mükellefler bu iktisadi kıymetlerle ilgili olarak istisna uygulama haklarını kaybederler. Daha önce yararlanılan yatırım indirimi istisnası için herhangi bir işlem yapılmaz. Eger arta kalan bir indirim tutarı varsa, artık indirimden faydalanamaz.
• Aktif degerleri devir olanlar istisnadan yararlanamazlar.
2-ZİRAİ KAZANÇLAR
· GVK Md.54 yazılı işletme büyüklüğü ölçülerini aşan veya bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca sahip olan, on yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olan çiftçilerin kazançları gerçek usulde tespit edilerek vergilendirilir.
· Çiftçiye ait olmakla beraber zirai işletmeye dahil edilmeyen biçerdöver veya bu mahiyetteki sair motorlu araç veya on yaşına kadar 2’den fazla traktörün işletilmesinden ilde edilen gelirler ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilir.
· İşletme büyüklüğü ölçülerini veya yukarıda belirtilen sınırlamaları aşmayın çiftçiler hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirilmekte ve beyanname vermemektedir.
• Zirai faaliyete dogrudan dogruya katılmaksızın yalnızca üründen pay alan arazi sahiplerinin elde ettigi gelir unsuru, GMSI
• Defter tutan çiftçilerin işletmelerine dahil bulunan GVK 70’deki mal ve hakların kiraya verilmesinden elde edilen iratlara zirai kazancın tespitine ilişkin hükümler uygulanır.
• Zirai faaliyette, ortakların adi ortaklıktan aldıkları kar payı şahsi zirai kazanç hükmündedir.
· Kolektif, adi ve eshamlı komandit şirketler, ziraatle ugraşsalar dahi çiftçi sayılmazlar.
· Bunların ortakları da çiftçi sayılmaz. Kolektif şirket ortakları ile komandit şirketlerde
· komandite ortaklarlın şirket karından aldıkları paylar ticari kazançtır.
ZİRAİ FAALİYETİN SINIRLARI
Zirai ve Sınai Faaliyet;
· Elde edilen ürünlerin değerlendirilmeleri amacıyla işlenmesi de zirai faaliyetin sınırı içinde kalır. Çeltikten pirinç yapılması, sütten peynir, yogurt, yag imali, zeytinden yag çıkarılması gibi. Ancak bu işler aynı zirai teşebbüsün cüzünü teşkil eden bir işletmede yapılıyorsa, bu işlemin zirai faaliyet sayılabilmesi için işletmenin sınai bir müessese önem ve genişliğinde olmaması ve faaliyetini ana zirai işletmenin ürünlerine hasretmesi, sadece onun ürünlerini işlemesi şarttır. Dışarından da ürün alınıp işlenirse, bu yerlerdeki faaliyetler ticari faaliyet olur.
Zirai ve Ticari Faaliyet;
•Elde edilen ürünlerin satılması için mağaza açılması halinde zirai faaliyet ürünler dükkan ve mağazaya girinceye kadar devam eder. Bu aşamadan sonra ticari faaliyet safhası başlar.
• Ürünlerin toplanmadan ağaçta ve tarladan satılması durumunda yine zirai faaliyettir. Satıştın sonraki aşama ticari kazanç olur.
• Hayvan alım satımı ticari faaliyettir. Hayvanın yetiştirilip satılması zirai faaliyettir.
• Aile reisi ile birlikte yaşayan eş ve velayet altındaki çocuklara ait işletmelerde işletme büyüklüğü toplu olarak dikkate alınır.
• Tek işletmelerde işletme birden fazla ortaklıklara ait olsa bile bu ortaklıklara ait işletme büyüklüğü toplanmak suretiyle dikkate alınmaktadır.
• Birden fazla zirai işletmede ayrı ayrı şahıslarla ortaklığı bulunanların işletme büyüklüğü ölçülerinin tespitinde ortaklık payları toplamı esas alınmaktadır. Ortaklık paylarlı toplamı
işletme büyüklügü ölçülerini aşan ortaklar gerçek usulde vergilendirilmektedir.
• Ziraat gruplarının birkaç tanesi içine giren zirai faaliyetlerin bir arada yapılması halinde, en
fazla iki gruba ait işletme büyüklükleri bu gruplar için tespit olunan hadlerin yarısını aşması
halinde gerçek usulde vergilendirilir.
• Gerek şahsi işletmesi, gerekse dahil bulundugu ortaklıklar müstakilen işletme büyüklügü ölçüsünün altında kaldıgı halde kendisine ait işletmenin ve ortaklıklardaki paylarlın toplamı işletme büyüklügü ölçüsünü aşarsa gerçek usulde vergilendirilir.
• Gerçek usulde vergilendirilecek çiftçilerin, zirai işletme hesabı veya bilanço esasında defter tutmaları kendi isteklerine bırakılmıştır. Kanunla belirlenmiş bir sınır bulunmamaktadır.
• Zirai istihsalde kullanılan gayrimenkullerin satılması halinde elde edilen kazanç diger kazanç ve irat olarak vergilendirilecektir.
• Zirai işletmeye dahil olup, aynı zamanda zati ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan taşıtların amortismanlarının tamamı ile giderlerinin yarısı masrafa yazılabilir.
• Işletme sahibi, ailesi ve çocugu işletmede üretilen ürünlerden yararlanıp onları tüketebilirler. Bunlar hasılattan indirilebilir. Ancak bu ürünler çiftçi ailesine gerekli olan bir mal ile degiştirilirse verilen ürün bedellerinin hasılat yazılması zorunludur.
• 01.01.1998 tarihinden itibaren küçük çiftçi muaflıgı kaldırılmıştır.
• Tarım ve hayvan yetiştirilmesini teşvik amacıyla verilen ikramiye ve ödüller istisnadır.
• Zirai kazançtan başka gelirleri olan ve ancak genel yıllık beyanları içinde zirai kazancın oranı %75 ve daha yüksek olan mükellefler GV beyannamelerinin en geç 15 Martta verecek ancak hesaplanan gelir vergilerini Kasım ve Aralık aylarında 2 eşit taksitte ödeyeceklerdir.
3-ÜCRETLER
1. Gerçek Usulde vergilendirilecek ücretler
2. Diğer ücretler Karne esası Asgari ücretin yıllık brüt tutarının ¼ ‘ü
• Gerçek ücretlerin vergilendirilmesi esas olarak tevkif suretiyle olmaktadır.
• Birden fazla işverenden ücret alan ve birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 2007 yılı için 19 milyar YTL.’yi aşmayan mükelleflerin tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri beyannameye dahil edilmeyecektir.
• Birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 19 milyar YTL.’yi aşması durumunda ücretlerin tamamı yıllık beyannameye dahil edilecektir.
• Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, mali sorumluluk tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak koşuluyla kazancın belli bir yüzdesi şeklinde
tayin edilmiş olması, niteliğini değiştirmez.
• Ücretin unsurları
1. İşverene tabi olma
2. Belli bir işyerine bağlı olma
3. hizmetin karşılığı olarak bir ödemenin yapılması
• Film artistleri, rejisörler ve bu alanda çalışan teknik elemanlar esas olarak serbest meslek erbabı olarak kabul edilir. Ancak hizmet sözleşmesiyle herhangi bir şirket ya da ajansa bağlı olarak çalıştıklarında ücretli sayılacaklardır.
• Mankenliği mutad meslek halinde yapanlardan, belli bir işyeri ve işverene bağımlı olmadan çalışanlar serbest meslek erbabı sayılır.
• Herhangi bir işverene bağlı olmaksızın konferans ve seminer veren kişilerin aldıkları bedeller serbest meslek kazancıdır.
• A.Ş.’lerde yönetim kurulu başkan ve üyelerine safi kardan belli bir yüzde, temettü ikramiyesi olarak verilen ödemeler menkul sermaye iradı sayılır.
• Türk uluslar arası gemi sicilinde kayıtlı gemilerde çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisi ve fonlardan müstesnadır.
• Kıdem tazminatları belli bir tavanla sınırlı olmak üzere gelir vergisinden istisnadır.
• İhbar tazminatında stopaj yapılması gerekir. Ücret sayılır.
• 657 dışındakilere ödenen yakacak yardımları ücret olarak vergiye tabidir.
• Mükellefin kendileri için ödedikleri bireysel emeklilik katkı paylarını (ücretin %10’u) indirim konusu yapılabilir. Eşlere ve küçük çocuklara ait bireysel emeklilik katkı paylarının indirimi kabul edilmez.
Özel şahıs sigortalarında ise (ücretin %5’i) hem kendisi hem de eşler ve küçük çocuklar için ödenen primler indirilebilir. (Asgari ücretin yıllık tutarının aşamaz.)
• 01.01.2004 tarihinden itibaren özel indirim kaldırılmıştır.
• GVK Md.31 ve 89/3 göre sakatlık indiriminden yararlanacak olanlar;
1. Özürlü hizmet erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan hizmet erbabı
2. Özürlü serbest meslek erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabı
3. Basit usulde vergilendirilenlerden, tüccar ve ücretli durumuna girmeksizin, imalat, tamirat ve sanat işleriyle uğraşan (ilk madde ve yardımcı malzeme müşteriye ait olarak faaliyet gösteren, terzi, tamirci, marangoz gibi) özürlüler
• Ücretlerini beyanname ile beyan edecek hizmet erbabı (GVK md.95)
1. Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı
2. GVK 16’daki istisnadan yararlanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve
hizmetlileri
3. Maliye bakanlığınca belirlenen ödemeler.
4-SERBEST MESLEK KAZANÇLARI
• Serbest Meslek Faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır. (Tahsil esası geçerlidir.)
(Devamlılık unsuru)
• Tevkif suretiyle ön vergilemeye tabi tutulmaktadır.
• Dar mükellef serbest meslek erbabı, tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan serbest meslek kazancını, tutarı ne olursa olsun beyan etmeyecektir. Tevkif at nihai vergileme olarak kabul edilmiştir.
• Özel hastane işletilmesi ticari kazançtır.
• Serbest meslek faaliyetinin yanı sıra başka bir iş veya görevle devamlı olarak uğraşılması mesleki faaliyetin özelliğini değiştirmez.
• Gümrük komisyoncuları, borsa ajan ve acenteleri, noterler ve noterlik görevi ile mükellef olanlar serbest meslek erbabı sayılır.
• Serbest meslek kazancından hisse alanlarda serbest meslek erbabı sayılır.
• Kolektif, adi komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti sonunda doğan kazançlar hem şirket, hem de ortaklar yönünden serbest meslek kazancıdır.
• Diş protezcileri 01.01.2004 tarihinden itibaren ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilecektir.
• Telif hakları ve ihtira beratlarının, bizzat müellifleri veya bunların yasal mirasçıları tarafından kiralanması veya satılmasından doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.(istisna)
Telif hakları ve ihtira beraatlarının müellif veya mucitleri dışındaki kişiler tarafından kiralanmasından elde edilen kazanç GMSI, elden çıkarılmasından sağlanan kazanç, diğer kazanç ve iratlar olarak vergilenir.
• Serbest meslek kazanç defteri tutarlar
• Telif kazançları istisnasından yararlanabilmek için eserlerin 5846 sayılı FSEHK hükümlerine göre eser niteliğinde olması, ihtira beraatlarının da tescil edilmiş bulunması gerekir.
· Mansup mirasçılar bu istisna kapsamına girmez.
• Telif hakları istisnasından tevkifat yapılır.
• Dar mükellef serbest meslek erbabı sergi ve panayır istisnasından faydalanır.
• Serbest meslek kazancında tahsilatın cari yıla, geçmiş yıllara veya gelecek yıllara ait olup olmadıgına bakılmaksızın tahsilatın yapıldığı yılın geliri sayılır.
• Serbest meslek erbabının müşterisinden veya müvekkilinden, serbest meslek faaliyetiyle ilgili olarak, para ve ayın şeklinde aldıgı gider karşılıkları da hasılat sayılır.
• Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde ortaya çıkacak olan müspet farkında serbest meslek kazancına hasılat olarak ilave edilmesi gerekir.
• Serbest meslek kazançta tahsil çeşitleri;
1. Nakden
2. Aynen
3. Yarar sağlanması şeklinde tahsilat yapılır.
• Serbest meslek faaliyetinin icrası sırasında kaybolan paralar veya yanında çalışanlar tarafından çalınan paralar, kaybolan veya çalınan demirbaşlar gider olarak yazılamaz.
5-G.M.S.İ. ------------- Tahsil esası geçerlidir.
• Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar;
1. Irtifak
2. Intifa
3. Sükna
4. Kaynaklardan yararlanma
5. Üst hakkı (üst hakkı kiraya verilemez.)
• GVK Md.70’deki yazılı mallar ve haklar ticari veya zirai bir işletmeye dahil bulunduğu takdirde bunlardan elde edilen gelir ticari ve zirai kazancın saptanmasına ait hükümlere göre hesaplanır.
•İşletmeye dahil olmayan mal ve hakların kiralanması GMSI sayılır.
• Vakıf gelirlerinden hizmet karşılığı olmayarak alınan hisseler, tarımsal faaliyete bilfiil
iştirak etmeksizin sadece üründen pay alan arazi sahiplerinin gelirleri GMSI sayılır.
• GMSI’de istisna;
Istisna sadece mesken olarak kiraya verilen gayrimenkullerden elde edilen gelirler için söz konusudur.
Istisna haddi üzerinde hasılat elde edipte beyan etmeyen veya eksik beyan eden mükellefler bu istisnadan yararlanamaz.
Ticari, zirai, mesleki kazançları dolayısıyla yıllık beyanname vermek zorunda olanlar bu istisnadan yararlanamazlar.
Istisna şahsa baglıdır. Ortak olarak sahip olunan gayri menkulden saglanan gelirlerde istisna ayrı ayrı dikkate alınır.
• GMSI’de 70.Maddedeki mal ve hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde o yıla veya geçmiş yıllara ait olarak nakden veya aynen tahsil edilen kira bedelleri dikkate alınır.
Gelecek yıllara ait olarak tahsil edilen kira bedelleri dikkate alınmaz. Ilgili oldugu yıllarda dikkate alınır.
• Tahsilat çeşitleri;
• Nakden tahsilat
• Aynen tahsilat
Tahsil sayılan haller Emsal Kira Bedeli
• Ölüm ve ülkeyi terk halinde, yükümlülüğün kalktığı tarihi izleyen zamanlara ait olmak üzere peşin tahsil edilen kiralar, yükümlülüğün kalktığı dönemin geliri sayılır.
• Arazi kiralamalarında kira bedelinin ürün olarak tahsil edildiği hallerde, aynen alınan ürünün emsal bedeli ile elden çıkarıldıgı tarihteki piyasa satış fiyatı arasında farklılık çıkabilir. Bu durumda, ürünün emsal bedelinin GMSI gayrisafi hasılatı kabul edilmesi, emsal bedeli ile satış fiyatı arasındaki olaşacak karın arızi ticari kazanç olarak dikkate alınması gerekir.
• Binaların dış yüzeylerine reklam almak veya apartmana ait ortak alanların kiralanması suretiyle elde edilen hasılat kat maliklerine hisseleri oranında dağıtılır.
• Elde edilen gerçek kira gelirinin kira sözleşmesi, ödemeye ilişkin banka dekontu veya havale makbuzu vb belgelerle veya kiracının ifadesiyle ispat veya teşvik edildiği durumlarda ayrıca emsal kira bedeli karşılaştırması uygulanması yoluna gidilmemektedir.
• GMSI’de gerçek gider indirimlerde dönemsellik ilkesi geçerlidir. Yapılan giderler ilgili olduğu yılda indirilebilir.
• 5 yıl süreyle iktisap bedelinin %5 oranında gerçek indirimden yararlanmak için konut olarak kiraya vermiş olmak gerekir.
• Kiraya verilen birden fazla konut olması halinde bir konut ile ilgili gider indirimi tutarı diğer konutla ilgili irattan indirilemeyecektir.
• Gayrimenkule ilişkin ödenen bina ve arazi vergileri, beyan üzerinden hesaplanan vergiden
ancak gerçek gider usulünün seçilmiş olması halinde gider olarak indirilebilir.
• MTVK’nun 14.md. göre II sayılı tarifede sayılan; taksi, minibüs, kamyonet, kamyon, çekici vb. lastik tekerlekli traktör ve motosikletlerin kiraya verilmesi halinde TV’nin hasılattan indirilmesi imkanı vardır.
• Oturulan konuta ödenen kira bedeli, elde edilen gayrisafi hasılattan istisna dikkate alınarak
gerçek giderler indirildikten sonra kalan kısımdan düşülür. Götürü gider usulünü seçenler ödedikleri kirayı düşemezler.
Indirilebilecek konut kirası, elde edilen hasılat ile sınırlıdır. Zarar beyanı söz konusu degildir.
• Tam mükellefiyet esasında vergilendirilenler, Türkiye’de elde ettikleri kira gelirinden yurt dışında ödedikleri konut kira giderini indirim konusu yapabilirler.
• Götürü Gider Usulü
• Götürü gider usulünü seçen mükellefler bu usulden 2 yıl süreyle dönemezler.
• GMSI tespitinde gerçek gider veya götürü gider usulünü seçmiş olan mükelleflere ait (haklar hariç) bütün gayrimenkullerden elde edilen GMMSI safi miktarlarının aynı usule göre tespit edilmesi gerekir.
• Tam mükellefiyete tabi bir mükellefin diledigi takdirde yurt içinde ve yurt dışındaki gayrimenkullerinden elde ettigi GMSI için farklı usulleri seçebilir.
• Götürü gider usulünde önce istisna düşülecek sonra kalan üzerinden %25 götürü gider indirimi düşülecektir.
• GMSI’da sermayenin bizzat kendisinde meydana gelen eksilme zarar sayılmaz. Çünkü GV tabi tutulan deger, sermayenin kendisi degil, sadece geliridir. Gelirin olumsuz olarak dogması imkansızdır. Sermayedeki eksilmeler gayri safi iradın belirlenmesi bakımından
zarar sayılmazlar.
Beyanname verilmeyecek GMSI
1. Geliri istisna haddi altında kalan mesken kira gelirinden ibaret olanlar,
2. 2007 yılı için geliri sadece 19 milyar YTL’nin altında kalan tevkif suretiyle
vergilendirilmiş kira gelirlerinden ibaret olanlar,
3. 2007 yılında tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve 19 milyarlık sınırı aşmamış GMSI’larından, diger gelir unsurlarıyla birlikte toplamının da (toplamada dikkate alınmayacak gelir unsurları hariç 89/1-c) 19 milyarı aşmaması durumunda,
4. 2007 yılı geliri sadece tevkif suretiyle vergilendirilmemiş istisna uygulamasına konu olmayan ve tutarı 900 milyonu aşmayan GMSI’dan ibaret olanların gelirleri beyan edilmeyecektir.
• Dar mükellefiyette; GMSI tevkif suretiyle vergilendiriliyorsa tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Tevkif suretiyle vergilenmiş GMSI, dar mükellefiyette diger gelirler nedeniyle beyanname veriliyor olsa dahi beyannameye dahil edilmez.
• Dar mükellefiyette mesken kira geliri dışında tutarı ne olursa olsun tevkif suretiyle vergilendirilmemiş GMSI yıllık beyanname ile beyan edilir.
6-M.S.İ. Tahsil Esası
• Dar mükelleflerin tevkif suretiyle vergilendirilen MSI’ları hiçbir şekilde vergilendirilmeyecektir. Tevkif suretiyle vergilendirilmeyen MSI dar mükellefler tarafından münferit beyanname ile beyan edilecektir.
• Beyanname verilmeyecek ve beyannameye dahil edilmeyecek MSI’ları;
1. Toplamı 900 milyonu aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan MSI (GVK 86/1-d)
2. 1 Ocak 1986 tarihinden önce açtırılan döviz tevdiat hesapları için ödenen faizler ile bu tarihten evvel ihraç edilen özel kanunlarla veya devletin, kanunların verdigi yetkiye dayanılarak akdettigi mukavelelerle her türlü vergiden istisna edilmiş olan faiz, kar payı, ikramiyeleri (Geçici md.23)
3. GVK 76/2 fıkra hükmü uyarınca indirim oranı uygulanan menkul sermaye iratlarının indirime tabi tutulan kısmı,
4. Tevkif suretiyle vergilendirilmiş bulunan GVK 75/7,12,14 numaralı bentlerinde yazılı MSI’ları ile menkul kıymet yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları (Geçici 55)
5. GVK 75/15 bent hükmüne göre tüzel kişiligi haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından katılımcılara yapılan ödemeler
6. 26.07.2001 – 31.12.2004 tarihleri arasında ihraç edilen Devlet Tahvilleri ve Hazine bonolarının faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından saglanan diger kazançlar toplamının 2003 yılı için 121.794.000 lirası (Geçici 59)
• Özellikli durum (para faizsiz, ev kirasız)
• Hisse senedi; A.Ş. ortaklarının ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komanditer ortaklarının şirketteki sermaye payını gösterir bir menkul kıymettir.
• Sermayeye eklenen karlar dolayısıyla elde edilen bedelsiz hisse senetleri dolayısıyla gerçek kişiler tarafından hiçbir şekilde beyanname verilmeyecek, diger kazanç ve iratlar için beyanname verilmesi durumunda bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir.
• Menkul sermaye iradı sayılmayan haller:
· Menkul kıymetlerin kuponlu veya kuponsuz olarak satılması,
· iştirak hisselerinin devir ve temliki,
· menkul kıymetler ile iştirak hisselerinin tamamen veya kısmen itfa olunması karşılıgında alınan paralarla, itfa dolayısıyla verilen ikramiyeler MSI sayılmaz.
• Indirim oranı uygulanacak MSI
1. Her nevi devlet tahvil faizleri ve hazine bonosu faizleri ile TKI, KOI ve Ö.I’ce çıkarılan menkul kıymetlerden saglanan gelirler (GVK 75/5)
2. Her nevi alacak faizleri (GVK 75/6) KALDIRILDI
3. Menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıklarından elde edilen kar payları (GVK75/2)
4. Risk sermayesi yatırım fonları ve ortaklıklarından elde edilen kar payları (GVK76/2)
5. Gayrimenkul yatırım fonları ve ortaklıklarından elde edilen kar payları (GVK 76/2)
6. Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan mevduat faizleri (GVK 75/7)
7. Özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılıgı ödenen kar paylarlı(GVK 75/12)
8. Repo gelirleri (GVK 75/14)
• Döviz cinsinden açılan hesaplara ödenen faiz ve kar payları, dövize, altına ve başka bir degere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen gelirler indirimden yararlanamaz.
• Ticari işletme bünyesinde elde edilen bütün gelirler ticari kazanç sayıldıgından indirimden yararlanamaz.
• Indirimden yararlanan gelirlerden tevkifat yapılması durumunda, tevkifat gelirlerin tamamı üzerinden yapılır.
• 26.07.2001 – 31.12.2004 tarihleri araksında ihraç edilen devlet tahvili ve hazine bonolarının faiz gelirlerinde istisna; indirim oranı uygulandıktan sonra bulunan tutara uygulanacaktır.
• Tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan MSI iratları
1. Adi komandit şirketlerde komanditerlerin kar payı
2. kıyı bankacılıgından elde edilen faiz gelirleri (YTL cinsinden elde edilen gelirleriçin indirim oranı uygulanır.)
3. hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilenbedeller
4. iştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılıgında alınan para ve ayınlar
5. her çeşit senetlerin ıskonto edilmesi karşılıgında alınan ıskonto bedelleri
6. her nevi alacak faizleri (indirim oranı uygulanır.)
7. yurt dışından elde edilen diger menkul sermaye iratları
7-DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR
• Mal ve hakların elden çıkartılmasından saglanan kazançlar deger artış kazancıdır. Arızi kazançlar ise, yapılması devamlılık arz etmeyen faaliyetlerden elde edilen gelirlerden saglanan kazançlardır.
• Deger artış kazançlarının tespitinde; elden çıkarılan mal veya hakların iktisap bedelinin endekslenmesi suretiyle enflasyondan arındırılmış kazancın vergilendirilmesi ilkesi geçerlidir.
• Takvim yılı içerisinde elde edilen deger artış kazancının belli bir tutarı GV’nden istisna edilmiştir. (2007 – 6.400.- YTL.)
• 26/07/2001 - 31/12/2004 tarihleri arasında ihraç edilmiş devlet tahvili ve hazine
bonolarının elden çıkarılmasından saglanan kazançlarda ( elde edilen faiz gelirleri ile
birlikte ) belli bir tutar GV’den istisna edilmiştir.
• Arizi kazançların tespitinde enflasyondan arındırma müessesesi söz konusu degildir.
(endeksleme yapılmaz)
• Arızi kazançların 5 ve 6 ncı bentlerinde sayılan gelirlerin tutarı n eolursa olsun yıllık
beyanname ile beyan edilmeleri gerekmektedir. ( 5- gerçek usulde vergiye tabi
mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar- zarar
yazılan degersiz alacaklarla karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil ..6- Dar
mükellefe tabi olanların 45. md. Yazılı işleri arızi olarak yapmalarından elde ettikleri
kazançlar)
• Istisna haddi üzerinde kalan diger kazanç ve iratlar için istisna haddinin üzerinde kalan
kısım için yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
• Dar mükellefler vergiye tabi gelirlerinin diger kazanç ve iratlardan ibaret olması halinde
yıllık beyanname vermeyecekler bu gelirleri için münferit beyanname vereceklerdir. Dar
mükelleflerin diger kazanç ve iratları dışında yıllık beyanname vermeleri gereken gelir
unsuru varsa diger kazanç ve iratlarını yıllık beyannameye dahil etmeyeceklerdir.
• Elden çıkarma; söz konusu mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılıgında devir ve temliki ,
trampa edilmesi, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak
konmasını ifade eder.
• Hisse senetlerinin elden çıkarılmasından dogan deger artış kazançlarında
Bedelsiz olarak iktisap edilenler
Türkiye de kurulu menkul kıymetler borsalarında işlem gören ve 2 yıldan fazla süreyle
elde tutulan hisse senetleri.
Tam mükellef kurumlara ait olan ve 1 yıldan fazla süre ile elde tutulan hisse senetleri
dikkate alınmaz. (Istisna)
• Sermaye artırımında ortakların rüçhan haklarını kullanmak sureti ile arttırılan sermayeye
karşılık gelen hisse senetlerinin itibari degeri ödenerek satın alınması durumunda , iktisap
tarihi olarak eski hisse senetlerinin iktisap tarihi esas alınır.
• Belli bir şirketin hisse senetlerinden degişik tarihlerde alım yapıldıktan sonra , anılan hisse
senetlerinden bir kısmının elden çıkarılması halinde mükellefler elden çıkarılan hisse
senetlerinin hangi işlem ile alındıgı konusunda serbestçe karar verir.
• Geçici ilmühaberlere hisse senedine uygulanan hükümler uygulanır.
• Hisse senetlerinin elden çıkarılmasından dogan kazançların deger artış kazancı olarak
vergilendirilmesi için , söz konusu alım satım faaliyetinin ticari bir mahiyet taşımaması
gerekmektedir.
• Elden çıkarılması deger artış kazancı olarak vergilendirilecek menkul kıymetler.
Hisse senetleri
Tahviller
Hazine bonoları
Toplu konut , Kamu ortaklıgı, Özelleştirme idaresince çıkarılan
Gelir ortaklıgı senetleri
Finansman bonoları
Banka bonoları
Banak garantili bonolar
Varlıga dayalı menkul kıymetler
A tipi yatırım fonlarının katılma belgeleri( fiilen uygulanmıyor , çünkü borsada işlem
gören A tipi fon yok )
( Yatırım fonlarının katılma belgelerinin borsa dışında alım satımı menkul sermaye iradı
olarak vergilendirilir)
• Bir yıl içinde birden fazla menkul kıymet alım satımı işleri yapılması halinde , bu
işlemlerden elde edilen kar veya zarar tutarları birlikte degerlendirilecektir. Işlemin aynı yıl
yapılması koşuluyla bu işlem nedeniyle dogan zararın diger işlemler dolayısıyla elde dilen
kardan mahsup edilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak diger kazanç ve irat grupları
içerisinde dogacak zararların, diger gelir kaynaklarında dogacak karlara mahsubu GVK 88
hükmü geregince mümkün degildir.
• Deger artış kazancı olarak vergilendirilmeyecek menkul kıymetlerin alım satımdan zarar
edilmişse bu zarar kardan mahsup edilmeyecektir.
• Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyetiyle serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya
terk edilmesinden elde edilen kazançların 15.000 YTL si istisna olup aşan kısmı arizi
kazanç olarak vergilendirilecektir.
• Henüz başlamamış ticari mesleki ,veya zirai bir faaliyete hiç girişilmemesi karşılıgında
ihale arttırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılıgında elde edilecek kazançların
tamamı arızi kazanç olarak vergilendirilecektir.
• Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleriyle ilgili olarak sonradan elde
ettikleri kazançlar arızi kazanç olarak vergilendirilecektir. Istisna yoktur.
GELİR UNSURLARININ TOPLANMASI VE YILLIK BEYANNAME İLE EBEYAN
EDİLMESİ
• GVK’nın 86 ile geçici 55. maddesinde belirtilen gelirler toplama esasının dışında
bırakılmıştır.
• Gelir unsurlarının bazılarından dogan zararlara GVK^nin 88. md. belirtilen şartlar dahilinde
digerlerinden doganlara mahsup edilecektir.
• Mükellefler beyan edilen gelirlerden GVK 89. maddesinde belirtilen indirimleri
yapabileceklerdir. Bu indirimler
1- Şahıs sigorta primleri
2- Bagış ve yardımlar
3- Sakatlık indirimi
4- Saglık harcaması indirimi
• Gelir vergisi beyannameleri
1. Yılık
2. Muhtasar
3. Münferit
GELİRİN TOPLANMAYACAĞI HALLER.
A- Tam mükelleflerde
Tam mükellefiyet vergiye tabi gelir ( yabancı memleketlerde elde edilenler hariç ) sadece
1. Gerçek usulde vergilendirmeyen ticari kazançlardan
2. GVK 75/15 inci yer alan MSI den
3. Kazanç ve iratların istisna haddi içinde kalan kısımlarından
4. Tek işverenden alınmış ve tevkifat suretiyle vergilendirilmiş ücretten.
5. Birinci işverenden sonraki işverenden alınan ücretlerin 63. maddede yazılı tarifenin
ikinci gelir diliminden yer alan tutar ( 2007-19bin 2006-18bin) aşmaması kaydıyla
birden fazla işverenden alınan ve tevkifata tabi tutulmuş ücretlerden
6. Vergiye tabi gelir toplamının ( yukarıda sayılanlar hariç, 2006 – 18 bin 2007-19bin )
aşmaması koşuluyla Türkiye de tevkifata tabi tutulmuş olan MSI leri ve GSMI den
7. Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 900 lirayı aşmayan tevkifata ve istisna
uygulamasına konu olmayan MSI ve GMSI den
8. Tevkifat suretiyle vergilendirilmiş bulunan GVK’nın 75/7, 12 ve 14 bentlerinde yazılı
MSI ile menkul kıymetler yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kar paylarından
(GVK geçici 55)
GELİR İDARESİ GELİR UZMANLARI DERNEĞİ
www.geliruzmanlari.org
16
9. Yukarıda sayılan kazanç ve iratların bir kaçı veya tamamından ibaret ise toplanmayacak
ve diger gelirler nedeniyle beyanname verilse dahi dikkate alınmayacaktır.
B-Dar mükellefiyette
1. Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler, serbest meslek kazançları, MSI ve GMSI ile
kurumlardan elde edilen kar paylarından
2. Diger kazanç ve iratlardan
3. Yukarıda sayılan kazançların biri veya her ikisinden ibaret ise gelir toplanmaz ve yıllık
beyannameye dahil edilmez, diger gelirler nedeniyle beyanname verilse dahi dikkate
alınmaz.
ZARAR MAHSUBU (GVK 88)
• Mahsup neticesinde kapatılmayan zarar kısmı, takip eden yılların gelirlerinden indirilir.
Arka arakaya beş yıl indirilemeyen zarar tutarı sonraki yıllara aktarılmaz.
• Mahsup Edilemeyecek Zararlar (Diger gelir unsurlarından)
1. Diger kazanç ve iratlardan dogan zararlar ( ancak kendi içinde mahsup edilebilir)
2. GMSI ve MSI lerden gider fazlalıgından doganlar hariç sermayelerinde meydana
gelen azalmalar zarar olarak kabul edilmez
3. Faaliyeti sona eren ticari veya zirai işletmelerin ne geçmiş yıl zararlarının, nede
faaliyetin sona erdigi yıl zararlarının mahsubu mümkün degildir.
4. Kolektif ve komandit şirketlerin tasfiye döneminde dogan zararlar, ortakların diger
gelirlerinden dogan karlarına mahsup edilmez.
5. Faaliyetini durduktan sonra ticari bir işletmenin satışından zarar hasıl oldugunda, bu
zarar diger gelir unsurlarından mahsup edilemez
6. Adi komandit şirketlerde komanditer ortaklar şirketten hissesine isabet eden zararı,
diger gelir unsurlarından dogan karlara mahsup edemezler.
• Birbirini izleyen birden fazla yılın faaliyet sonucu zarar oldugunda sonraki yılların
gelirlerinden , en önceki yıl zararından başlanarak mahsup yapılır. bununla beraber sıraya
uyulmaması, 5 yıllık zarar mahsup süresi geçirilmemiş olmak kaydıyla hakkın kaybına yol
açmaz.
• Türkiye’de mahsup edilen yurt dışı zararın ilgili ülkede de mahsup edilmesi halinde,
Türkiye deki beyannameye dahil edilecek yurt dışı kazanç , mahsuptan önceki tutar
olacaktır.
• Türkiye’de GV’den istisna edilen kazançlarla ilgili yurt dışı zararlar yurt içindeki kazanç ve
iratlardan mahsup edilemez
• Hem şahıs sigorta primleri hem de bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, aynı
anda indirilebilecektir, bu indirimleri tam mükellef kişiler yapabilir.
• Bagış ve yardımlar, mükellefin bütün gelir unsurlarından indirilebilir.
Özel kanunlarda yer alan bağıº ve yardımlara iliºkin düzenlemeler
1. Afetlerde zarar görenlere yapılacak bagış ve yardımlar,
Fon - Gelirden indirimi
Komite – Gider
2. 222 sayılı ilkögretim ve egitim kanuna göre yapılan bagış ve yardımlar
3. YÖK kanunu uyarınca üniversitelere ve ileri teknoloji enstitülerine yapılan nakdi bagış
ve yardımlar
4. 278 Sayılı TÜBITAK kurulması hakkında kanun uyarınca yapılacak bagış ve yardımlar.
5. T.C. Emekli sandıgı kanuna göre yapılan bagış ve yardımlar.
6. Sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu kanuna göre yapılan bagış ve yardımlar
(nakdi)
7. Atatürk Kültür dil ve tarih yüksek kurumu kanuna göre yapılan bagış ve Yardımlar
( gider yazılır )
8. GATA kanuna göre yapılan nakdi bagışlar
9. Milli agaçlandırma ve erezyon kontrolü seferberlik kanuna göre yapılan bagışlar
10. Sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik kanunu uyarınca yapılan bagış ve yardımlar
11. Türk silahlı kuvvetlerini güçlendirme vakfı kanuna göre yapılan bagış ve yardımlar.
12. Teknoloji geliştirme bölgeleri kanunu uyarınca yapılan bagışlar( Ar-Ge)
• Sakatlık indirimi müessesinden kazançları , Serbest meslek kazancı veya basit usulde ticari
kazanç olarak vergilendirilen özürlü mükellefler yararlanabilir
• Bakmakla yükümlü oldugu özürlü kişi bulunana serbest meslek erbabı ve ücret geliri elde
edenler içinde sakatlık indirimi uygulanır.
• Sakatlık indiriminden yararlanan birden fazla kişi varsa , indirimin hesabı ayrı ayrı yapılır
ve indirim uygulamasında toplam olarak dikkate alınır.
• Sakatlık indirimi gelir üzerinden yapılır. Zarar olarak ertesi yıla devredilmez.
• Ölüm halinde beyanname ölümü izleyen 4 ay içinde , memleketi terk halinde ise
beyanname terke tekaddüm eden 15 gün içinde verilir.
• Geliri vergisi beyannamesi posta ile gönderilmişse, daireye geldigi tarihi takip eden 7 gün
içinde
• Çekle yapılan ödemlerde ödeme tarihi çekin posta yolu ile gönderilmesi durumu ile
münakale emri ile ödemede tahsil dairesinin kayıtlarına intikal ettirildigi tarih olarak kabul
edilmektedir.
Beyannameye dahil gelirlere ilişkin kesinti yolu ile ödenen vergiler şunlardır
1. Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşat ve onarım işlerinde bu işleri yapanlara
ödenen hak ediş bedellerinden %3 oranında kesinti yolu ile alınan gelir vergisi.
2. Serbest meslek kazançlarında , yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra
edenlere yapılan ödemelerden kesilen vergiler.
3. Dar mükellefiyete tabi olanların telif ve patent haklarının satışı dolayısıyla yapılan
ödemelerden kesilen vergiler %20
4. Gayrimenkul ve gayrimenkul gibi tescil edilen hakların kiralanmasından dolayı yapılan
ödemlerden kesilen vergiler:
5. MSI niteligi göstermekle beraber ticari servetin bir unsuru olması sebebiyle ticari
kazanç olarak beyan edilen kazanç ve iratlar üzerinden kesilen vergiler
6. Çiftçilerden satın alınan zirai ürünlerin alış bedeli üzerinden kesilen vergiler.
• Adi komandit şirketlerde komanditer ortak gelirinin ticari kazanç degil MSI sayılması
nedeniyle, şirkete ödenen paralar üzerinden kesilen vergiyi mahsup edemeyecektir. Kesilen
vergilerin tamamı komandite ortak tarafından mahsup edilir.
• Eshamlı komandit şirketlerde kesilen verginin komandite ortaga isabet eden kısmı
komandite ortak tarafından gelir vergisi beyannamesinde, kalan vergi şirket tarafında
kurumlar vergisi beyannamesinde mahsup edilir.
• Tevkif yolu ile kesilen vergilerin beyannamede hesaplanan gelir vergisine mahsubundan
sonra kalan kısmının nakden ve veya mahsuben iade edilebilmesi için tevkif yolu ile
kesilen verginin vergi sorumlusu tarafından yatırılmış olması şarttır.
MUHTASAR BEYANNAME
• Vergi kesintisi esas itibariyle önceden tahsil işlemi olup istihkaka sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben yapılır.
Vergiden muaf veya istisna tutulmuş bazı kazanç ve iratlardan vergi kesintisi yapılır.
1. GVK 18 serbest meslek kazançları istisnası
2. GVK 9 esnaf muaflığı
3. GVK mükerrer 18 PTT acenteligi faaliyetinden elde edilen kazançlar.
• Vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar.
1- Kamu idare ve müesseseleri
2- Iktisadi kamu müesseseleri
3- Sair kurumlar
4- Ticaret şirketleri
5- Iş ortaklıkları
6- Dernek ve Vakıflar
7- Dernek ve Vakıfların iktisadi işletmeleri
8- Kooparatifler
9- Yatırım fonu yöneticileri
10- Gerçek gelirlerini beyan etmek zorunda olan ticaret ve serbest meslek erbabı
11- Zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler
Bu sayılan kişiler ve kuruluşlar 94. madde sayılan ödemeleri (avans olarak yapılanlar dahil)
nakden veya hesaben yaptıkları sırada istihkak sahiplerinin GV ne mahsuben vergi kesintisi
yapmak zorundadırlar
• Basit usul mükellefleri vergi kesintisi yapmaz ve muhtasar beyanname vermez.
• Nakden ödeme , para yada ayın olarak fiilen yapılan ödemedir.
Hesaben ödeme ; kazanç ve iratları ödeyenler istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda
gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade eder.
• Gerçek kişi durumda bulunan tacir, serbest meslek erbabı ve çiftçiler ticari, zirai ve mesleki
işleri ile ilgili olarak yaptıkları ödemelerden vergi kesintisi yapmak zorundadırlar özel işleri
dolayısıyla yaptıkları ödemlerden kesinti yapılmayacaktır.
• Vergi kesintisi hizmet erbabına ödenen ücret dışındaki tüm ödemelerde gayri safi tutar
üzerinden yapılır. Hizmet erbabına ödenen ücret ve gelir vergisi kanunu 61. madde geregi
ücret sayılan ödemelerden ise, emekli sandıgı, SSK, oyak, sendika aidatları, işsizlik
sigortası primleri gibi kesecekler ve özel indirim düşüldükten sonra kalan safi tutardan yapılır.
• Elde edenlerin gelir vergisi mükellefi olup olmadıgına bakılmaksızın tevkifata tabi
tutulması gereken kazanç ve iratlar
1. Yıllara sari onarım işleri ( GVK 94/3)
2. Vakıflar ( mazbut vakıflar hariç ) ve derneklerle, kooperatiflere ait gayrimenkullerin
kiralanması karşılıgında yapılan kira ödemeleri (GVK 94/5 b c )
3. KVK ‘da yer alan yatırım fon ve yatırım ortaklıklarının K.V dan istisna edilen portföy
işletmeciligi kazançları ( GVK 94/6 a )
4. Tam mükellef kurumlar tarafından, tam müklellef gerçek kişilere, GV ve KV mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara dagıtılan kar payları ( GVK94/ 6 b i )
5. Tam mükellef kurumlar tarafından dar mükellef gerçek kişilere, dar mükellef kurumlara( TC de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kar payı elde edenler hariç) ve GV ve KV den muaf olan dar mükelleflere dagıtılan kar payları ( GVK 94/6 b i ı )
6. GVK 75 / 2-4 ( dar mükellef kurumların MSI ) yazılı MSI ‘larının ana merkeze aktarılan tutarı ( GVK 94/6 b i j )
7. Her nevi tahvil ve hazine bonosu faizleri, TKI, KOI, ÖI’ince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlana gelirler . ( GVK 94/7)
8. Mevduat faizleri. ( GVK 94/8)
9. Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen , kar ve zarar ortaklıgı belgesi karşılıgı ödenen
kar payları ve özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılıgı ödenen
kar payları. ( GVK 94/9)
10. Repo gelirleri ( 94/14)
• Vergi kesintisinde genel oran %15 tir.
• Birden fazla işverenden ücret alan veya bir işverenden birden fazla ücret alan hizmet erbabının aynı dönemde sadece bir ücret gelirine sakatlık indirimi uygulanabilir.
• Aynı zamanda hem işyeri hem ikametgah olarak kiralanan gayrimenkuller vergi mevzuatımız açısından işyeri olarak kabul edildiginden bu gayrimenkuller için ödenecek kiraların tamamı üzerinden tevkifat yapılacaktır.
• Bir ticari işletmenin aktifinde kayıtlı bulunan mal ve haklar kiralanması halinde elde edilen
gelir GMSI degil ticari kazanç oldugundan kira ödemesi yapanlar tevkifat yapmayacaklardır.
• Kar paylarından yapılan tevkifat ayrı bir muhtasar beyannamede gösterilir
• Zirai ürünler üzerinden tevkifat yapanlar, çalıştırdıkları işçi sayısına bakılmaksızın
muhtasar beyannameyi her ay vereceklerdir.
MÜNFERİT BEYANNAME
• Münferit beyanname verecek olanlar (dar mükellefler GVK 101 )
1. Münferit beyanname sadece dar mükellefiyete tabi olanlar için söz konusudur.
2. Yıllık beyanname verilmek mecburiyeti bulunmayan hallerde verilir.
3. Geliri telif ve patent haklarının satışından ibaret olan ve tamamı üzerinden tevkif suretiyle GV ödenmiş bulunan dar mükellefiyete tabi kimselerin bu gelirleri için münferit vermeleri ihtiyaridir.
• Münferit beyanname ile bildirilmesi gereken kazanç ve iratlarla ilgili beyannamelerin, bu kazanç ve iratların iktisap olundugu tarihten itibaren kazanç ve iradın niteligine göre GVK 101. md de belirtilen vergi dairsine 15 gün içinde verilmesi ve bu süre içerisinde ödenmesi gerekir.
GEÇİÇİ VERGİ
· Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden ticari kazanç sahipleri, Kazançlarını işletme hesabı esaslarına göre tespit eden ticari kazanç sahipleri , Serbest meslek erbabı, geçici vergi ödemek zorundadır.
· Adi ortaklıklar, kolektif şirketler ve Adi komandit şirketlerin kazançları nedeniyle geçici vergi ödeme hükümlülükleri yoktur.
· Basit usulde vergilendirilenlerin geçici vergi ödevi yok 3’er aylık dönemler itibariyle beyan edilir ve ödenir. Oran GV %15, Kurumlarda %20
· Ticari veya mesleki kazanç elde eden ve bu kazançlarından yıllık GV beyannamesi ile beyan etmeye yükümlü bulunan dar mükellef gerçek kişilerde geçici vergi ödemek zorundadırlar.
· Yıllara sari inşaat ve onarma işi yapanlar münhasıran bu kazançları nedeniyle geçici vergi ödemeyeceklerdir.
· Noter bulunmayan yerlerde A.B. geçici yetkili noter yardımcısı olarak görevlendirilenlerin münhasıran bu kazançları nedeniyle geçici vergi ödemeyeceklerdir.
· GVK md. 18 uyarınca kazançları istisna edilen serbest meslek erbabı geçici vergi ödemez.
· Geçici vergi beyannamesi hesap dönemini takip eden ikinci ayın 14 . günü akşamına kadar verilecek ve 17. günü akşamına kadar ödenecektir.
• Mükellefler geçici vergiye tabi kazançlarının tespitinde, söz konusu kazançlarını yıllık beyanname ile beyan etmeleri halinde yararlanabilecekleri tüm indirim ve istisnaları dikkate alabilir.
• Kazancın bütünüyle GV den istisna edildigi veya hesaplanan gelir ve kurumlar vergisinden belirli oranlarda indirimler yapıldıgı durumlarda da geçici vergi beyannamesi verilecektir Gerekli şartlar yerine getirildigi için kazancın bütünüyle istisna edildigi durumda verilecek geçici vergi beyannamesinde kazanç beyan edilecek ancak geçici vergi hesaplanmayacaktır.
• Istisna uygulamasında gerekli şartların kaybedilmesi halinde şartların kaybedildigi tarihin
içinde vuku buldugu GV hesap dönemi bir bütün olarak degerlendirilecek , degişen geçici
vergi uygulaması aynı hesap döneminin şartların kaybedildigi tarihten önceki geçici vergi
dönemlerini de kapsayacaktır. Şartların kaybedildigi dönemden önceki geçici vergi
dönemlerine ilişkin herhangi bir müeyyide uygulanmayacaktır.
• Işi bırakan mükellefler işin bırakıldıgı tarihi içeren dönemden sonraki dönemler için geçici
vergi beyannamesi vermeyecekler.
• Hesaplanan geçici vergiden varsa daha önceki geçici vergi dönemlerinde o hesap dönemi
ile ilgili olarak daha önce hesaplanan geçici vergi ve geçici vergiye tabi kazançlarla ilgili
olarak tevkifat yolu ile ödenmiş vergiler mahsup edilecektir. Mahsuptan sonra kalan tutar o
dönem için ödenmesi gereken geçici vergi olacaktır.
• Bir geçici vergi döneminde tevkif suretiyle kesilen vergiler hesaplanan geçici vergi
tutarından fazla ise artan tutar izleyen geçici vergi dönemlerinde hesaplanacak vergiden
mahsup edilecektir.
YILLARA SARİ İNşAAT
1- Birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde müşterek genel gider dagıtımı;
Bu işlere ait harcamaların birbirine olan nispeti dahilinde
I. Iş için yapılan harcama = 500.000
II. Iş için yapılan harcama = 1.000.000
III, Iş için yapılan harcama = 1.500.000 3.000.000
Müşterek Genel Gider = 600.000
I. Işe isabet eden MGD tutarı = x 600.000 = 100.000
500.000
3.000.000
II. Işe isabet eden MGD tutarı = x 600.000 = 200.000
500.000
3.000.000
III. Işe isabet eden MGD tutarı = x 600.000 = 300.000 500.000
3.000.000
2- Inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde müşterek
genel gider dagıtımı; inşaat ve onarma işlerine ait harcamalar ile diger işlere ait satış ve hasılat
tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde
I. Iş için yapılan harcama = 400.000
II. Iş için yapılan harcama = 600.000
III. Işten elde edilen hasılat = 500.000 2.500.000
IV. Işten elde edilen hasılat = 1.000.000
Müşterek Genel Gider = 500.000
I. Işe isabet eden MGD tutarı = x 500.000 = 80.000
400.000
II. Işe isabet eden MGD tutarı = x 500.000 = 120.000
III. Işe isabet eden MGD tutarı = x 500.000 = 100.000
IV. Işe isabet eden MGD tutarı = x 500.000 = 200.000
2.500.000
600.000
2.500.000
500.000
2.500.000
1.000.000
2.500.000
Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat,
makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları; bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre
dagıtılır.
Normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başlandıktan sonra bu usulden
dönülemez.
BASİT USUL
1- Yıllık alım tutarı 53.000
Yıllık satım tutarı 77.000
2- Gayrisafi iş hasılatı 26.000
3- 1 ve 2 birlikte yapılırsa yıllık satış tutarı ile gayrisafi iş hasılatının 53.000 aşmaması gerekir.
Yabancı para ile ödenen ücretler ödeme gününün borsa rayiciyle YTL’ye çevrilir.
Hizmet erbabına verilen ayınlar, verildigi gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatına göre, konut
tedariki ve sair suretlerle saglanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal
dedeline göre degerlenir.
I. SINIF TÜCCAR AYIRIMI
Alım 100.000
Satım 140.000
Hasılat 56.000
(Iş hasılatı x 5) + satım 100.000
