4 Ekim 2011 Salı

DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR(Mükerrer Madde 80)



DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR
(Mükerrer Madde 80)




Diğer Kazanç ve İratlar    :

A)   Değer Artış Kazançları  : Kanun hükmünde sayılan mal ve hakların elden çıkarılmasından sağlanan kazançtır. Elden çıkarma, söz konusu mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade eder.
B)    Arızi Kazançlar  : Yapılması devamlılık arz etmeyen faaliyetlerden elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemeleri içermektedir.


A)    DEĞER ARTIŞ KAZANÇLARI

Aşağıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artış kazancıdır.
1)               (5281 sayılı Kanunun 27’nci maddesiyle değişen bent)(1.1.2006 tarihinden geçerli olmak üzere) İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar.

      1.1.2006 tarihinden önceki uygulama

1)        (2003 yılı gelirler dahil, 2005 yılı gelirleri ile ilgili olarak halen uygulaması devam ediyor) İvazsız olarak iktisap edilenler, Türkiye’de kurulu menkul kıymet borsalarında işlem gören ve üç aydan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri ile tam mükellef kurumlara ait olan ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar.
-          Hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların değer artışı kazancı olarak vergilendirilmesi için;
       -   Hisse senetlerinin elden çıkarılmasının, değer artış kazancının konusuna girebilmesi için bu kıymetlerin iktisabının ivazlı olması gerekir.
    -  Hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların değer artış kazancı olarak vergilendirilmesinde süre şartı, hisse senedinin Türkiye’de kurulu menkul kıymet borsalarında (İMKB) işlem görüp görmemesine ve hisse senedinin tam mükellef kuruma ait olup olmamasına göre farklı düzenlenmiştir. Türkiye’de kurulu menkul kıymet borsalarında işlem gören hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazancın değer artış kazancı  olarak vergilendirilmesi için, iktisap tarihinden başlayarak 3 ay içinde elden çıkarılmış olması gerekmektedir. İMKB’de işlem görmesi kaydıyla tam veya dar mükellef kurumlara ait olmasının bir önemi yoktur.

ÖRNEK  :
X A.Ş.’ye ait  ve İMKB’de işlem gören bir hisse senedi 05.07.2003 tarihinde iktisap edilmiş olsun.


Elden Çıkarma Tarihi                               Elde Ed. Kazanc.Vergisel Durumu

16.07.2003                                                                                                                            Vergiye Tabi
02.09.2003                                                             Vergiye Tabi
     25.10.2003                                                              Vergiye Tabi Değil




İMKB’de kurulu menkul kıymet borsalarında işlem görmeyen hisse senetlerinin tam mükellef  kurumlara ait olması durumunda bu hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazancın değer artış kazancı olarak vergilendirilmesi için, iktisap tarihinden başlayarak 1 yıl içinde elden çıkarılmış olması gerekmektedir. 1 yıldan sonra elden çıkarılan hisse senetlerinden elde edilen kazançlar değer artış kazancı olarak vergilendirilmez. Söz konusu hisse senetlerinin dar mükellef kurumlara ait olması durumunda ise elden çıkarılmalarından doğan kazancın değer artış kazancı olarak vergilendirilmesi için herhangi bir süre sınırı bulunmamaktadır.

ÖRNEK    :
Hisse Senetleri borsada işlem görmeyen tam mükellef (x) A.Ş.’ye ait hisse senetleri 13.10.2002 tarihinde iktisap edilmiş olsun.


Elden Çıkarılma Tarihi                               Elde Ed. Kazanc. Vergisel Durumu

15.06.2003                                                                            Vergiye Tabi
14.11.2003                                                                            Vergiye Tabi Değil


Hisse Senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların değer artış kazancı olarak vergilendirilmesi için , söz konusu alım satım faaliyetinin ticari bir mahiyet taşımaması gerekmektedir.

2) 70’inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

3) Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanuni mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

4) Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

5) Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

6) İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız iktisap edilenler hariç) 70’inci madenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tabi çiftçilerin zirai istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak dört yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar. ( Kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmış sayılır.)


Değer Artış Kazancının Tespiti  :

Değer artış kazancında vergilendirilecek kazanca “safi değer artışı” denmektedir. Değer artış kazancında safi kazanç; elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından, elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedelleri ile elden çıkarma dolayısıyla  yapılan ve satıcının uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle bulunur. Mal ve hakların elden çıkarılmasında iktisap bedeli, elden çıkarılan mal ve hakların, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Devlet İstatistik Enstitüsünce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki artış oranında artırılarak tespit edilir. (1.1.2006 tarihinden geçerli olmak üzere) Şu kadarki bu endekslemenin yapılabilmesi için artış oranının %10 veya üzerinde olması şarttır. Bir yıl içerisinde elde edilen değer artış kazancının (1.1.2005 tarihinde 13.000.YTL) (5281 sayılı Kanunun 27’nci maddesiyle değişen bent)(1.1.2006 tarihinden geçerli olmak üzere) menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, 6.000. YTL’si gelir vergisinden müstesnadır.
-Bir yıl içinde birden fazla menkul kıymet alım satımı yapılması halinde, bu işlemlerden elde edilen kar veya zarar tutarları birlikte değerlendirilecektir. Dolayısıyla işlemin aynı yıl içinde yapılması koşuluyla bir işlem nedeniyle doğan zararın, diğer işlemler dolayısıyla elde edilen kardan mahsup edilmesi mümkün bulunmaktadır.
26.07.2001 Tarihinden Önce İhraç Edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonolarından Elde Edilen Gelirlerde İstisna Uygulaması     :

26.07.2001 tarihinden önce ihraç edilen devlet tahvili ve hazine bonosu faiz gelirleri açısından indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar beyanname verme sınırını geçmesi halinde beyanname verilecektir. 26.07.2001 tarihinden önce ihraç edilen devlet tahvili ve hazine bonosunun elden çıkarılma dolayısıyla elde edilen diğer kazançlar için maliyet bedelinin endekslenmesinden sonra bulunan tutara değer artış kazançlarındaki genel istisna tutarı olan 13.000 YTL’lik (2005 yılı için) istisna tutarından sonra kalan miktar için beyanname verilecektir.

26.07.2001 Tarihinden Sonra İhraç Edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonolarından Elde Edilen Gelirlerde İstisna Uygulaması     :

4710 sayılı Kanunla eklenen ve 5281 sayılı Kanun ile üzerinde ibare değişikliği yapılan geçici 59’uncu madde hükmü gereğince (1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere ) 31.12.2007 tarihine kadar, 26.07.2001 – 31.12.2005 tarihleri arasında ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine Bonolarının faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan diğer kazançları için uygulanacak istisna rakamı 174.033,88 YTL’dir.(2005 yılı istisna tutarı) İstisna kapsamına giren söz konusu kazançlar için yıllık beyanname verilmeyeceği gibi diğer gelirler dolayısıyla verilecek yıllık beyannameye de bu kazançlar dahil edilmeyecektir.

VERGİLENDİRİLMEYECEK DEĞER ARTIŞ KAZAÇNLARI
GVK Md:81

Aşağıda yazılı bulunan hallerde değer artış kazancı hesaplanmaz ve vergilendirilmez. 

1-Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü halinde, kanuni mirasçılarca işletmenin devralınması ve faaliyetine devam etmesi ve mirasçılar tarafından işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin kayıtlı değerleriyle aynen devir alınması.

2-Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bir bütün halinde devrolunması, devralan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi, devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna göre hesaplanan özsermayesi tutarında ortaklık payı alması ve bu ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şartıyla bir ferdi işletmenin bir sermaye şirketine devredilmesi.

 3-Kolektif ve adi komandit şirketlerin sermaye şirketine dönüşmesi (2 numaralı bendinde yazılı şartlar dahilinde nev’i değiştirerek)

ARIZİ KAZANÇLAR:

            1.Arızî olarak ticarî muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar,

            2.Ticarî veya ziraî bir işletmenin faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi,  henüz başlanmamış olan böyle bir faaliyete hiç girişilmemesi, İhale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen hâsılat,

            3.Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılında alınan tazminatlar ile peştamallıklar (kiracıya ait tesisat ve malların tahliye ve devri sırasında kiralayan veya yeni kiracıya devrinde doğan kazançlar dahil)

            4.Arızî olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hâsılat,

            5.Gerçek usulde vergiye tâbi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil).
            6. Dar mükellefiyete tabi olanların Türkiye ile yabancı ülkeler arasında arızı olarak yaptıkları ulaştırma işlerinde elde ettikleri kazançlar.

Arızi Kazançlarda İstisna       :

Bir  takvim yılında (1), (2), (3) ve (4) numaralı bentlerde yazılı olan kazançlar (henüz başlamamış olan ticari, zirai, veya mesleki faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar hariç) toplamının ( 1.1.2005 tarihinde13.000.YTL), (1.1.2006  tarihinden geçerli olmak üzere) 14.000 YTL’lik kısmı gelir vergisinden müstesnadır.
İstisnaya tabi arızi kazançlar şunlardır:
-       Arızi olarak ticari muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar,
-         Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi karşılığında elde edilen kazançlar.
-       Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında alınan tazminatlar ile peştemallıklar,
-       Kiracıya ait tesisat ve malların tahliye veya devri sırasında kiralayan veya yeni kiracıya devrinde doğan kazançlar,
-          Arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla elde edilen kazançlar.






DİĞER KAZANÇ VE İRATLARININ BEYANI

Tam Mükellefiyette Diğer Kazanç ve İratların Beyanı   :

Diğer kazanç ve iratlar, beyana tabi bir gelir söz konusu olduğunda yıllık beyanname ile beyan edilmesi gereken gelir unsurudur.



Beyanname Verilmeyecek Haller


-2005 yılı içerisinde elde edilen 82’inci maddenin 1,2 (henüz başlamamış olan ticari, zirai veya mesleki faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar hariç,) 3 ve 4 numaralı bentlerinde sayılan arızi kazançların yıllık toplam tutarı istisna haddi olan 13.000 YTL’ (1.1.2006 tarihinden geçerli olmak üzere 14.000YTL)’ nin altında kalıyorsa


-2005 yılı içerisinde elde edilen değer artış kazançları toplamının 13.000YTL’nin altında kalması durumunda (5281 sayılı Kanunun 27’nci maddesiyle değişen bent)(1.1.2006 tarihinden geçerli olmak üzere) menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, 6.000. YTL’si gelir vergisinden müstesnadır.
- 26.07.2001 tarihinden sonra ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlara münhasır olmak üzere, söz konusu gelirlerin 174.033,88 YTL tutarındaki kısmı için
- Değer artış kazancı kapsamında olup Gelir Vergisi Kanunu’nun 81’inci maddesinde düzenlenen “Vergilendirilmeyen Değer Artış Kazançları” nedeniyle
beyanname verilmeyecek ve diğer gelirler nedeniyle yıllık beyanname verilse dahi söz konusu gelirler yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir.

Yıllık Beyanname ile Beyan Edilecek Diğer Kazanç ve İratlar

-       Arızi kazançların 5’inci bendinde sayılan gelirler ile 2’nci bentte sayılan henüz başlanmamış olan ticari, zirai veya mesleki faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançların tutarı ne olursa olsun
-       İstisna haddi üzerinde kalan diğer kazanç ve iratlar için, istisna haddinin üzerinde kalan kısım için
      - 26.07.2001 tarihinde sonra ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlara münhasır olmak üzere, söz konusu gelirlerin 174.033,88YTL tutarındaki istisna haddi üzerindeki kısmı için
yıllık beyanname ile beyan edilmesi veya diğer gelirler nedeniyle yıllık beyanname verilmesi halinde bu beyannameye dahil edilmesi gerekmektedir.

Dar Mükellefiyette
Dar mükellefiyette diğer kazanç ve iratların Türkiye’de elde edilmiş sayılabilmesi için, bu kazanç ve iradı doğuran işin veya işlemin Türkiye’de değerlendirilmesi gerekmektedir. Dar mükellef gerçek kişiler, vergiye tabi geliri sadece diğer kazanç ve iratlardan ibaret ise yıllık beyanname vermeyecekler, bu gelirleri için münferit beyanname vereceklerdir.


Görüş Verilen Sorular


Soru    : Adi ortaklık şeklinde faaliyet göstermekte iken; söz konusu ferdi işletmenin Ltd Şti’ne devredilmesi halinde ferdi işletme için gelir vergisi beyannamesi verilip verilmeyeceği ?
Cevap : Söz konusu ferdi işletmenin bilançosunun aktif ve pasifiyle bütün halinde limited şirkete devrolunması, devir alan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve devredilen işletmenin ortaklarının şirketten devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermaye tutarında nama yazılı orkatlık payı alması durumunda bu devir nedeniyle değer artış kazancı hesaplanmayacak ve vergileme yapılmayacaktır. Diğer taraftan; ferdi işletmenin sermaye şirketine devrinde devir bedelini ifade eden öz sermayenin bilirkişi inceleme suretiyle tespitin yapılması, ayrıca şirket tarafından devre ilişkin kar ve zararın ortaklık tarafından tespit edilmesi ve ortaklığı oluşturan ortaklar tarafından hisseleri oranında ilgili yıl kazancı olarak yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.
Soru    : 25.04.2001 tarihinde satın alınan arsanın üzerine bina yapıldıktan sonra satılması halinde değer artış kazancına ilişkin safi kazancın ne şekilde tespit edileceği ?
Cevap : İktisap tarihinden başlayarak dört yıl içinde elden çıkarılan gayrimenkul dolayısıyla elde edilen hasılattan, elden çıkarılan malın maliyet bedeli ile elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve uhdesinde kalan giderlerin, ödenen vergi ve harçların indirilmesi sonucu kalan tutarın satışın yapıldığı yıl için belirlenen istisna miktarının aşılması halinde aşan kısım değer artış kazancı olarak beyan edilmesi gerekmektedir.


Soru    : 1998 yılı ve bu yıldan önce sahibi olunan tarla vasıflı arazilerin, Kadastro Müdürlüğü’nün 5.5.2000 tarihinde imar uygulaması nedeniyle tarla vasfının değişerek arsa niteliği kazandığı, mükellefin söz konusu arsalarını 2.6.2003 tarihinde sattığını, iktisap tarihi olarak hangi tarihin dikkate alınacağı ?
Cevap :Tarla vasıflı arazilerin tamamının 5.5.2000 tarihinde kesin olarak parsellenmesi dolayısıyla söz konusu arazilerin bu tarihten itibaren geriye doğru 5 yıllık süreye tekabül eden 5.5.1995 tarihinden önce iktisap edilmiş olması halinde, anılan gayrimenkullerin satışı dolayısıyla herhangi bir şekilde vergileme yapılması söz konusu değildir. Ancak 5.5.1995 tarihinden sonraki bir tarihte iktisap edilmiş olması 5 yıllık süre içerisinde parsellenme işlemi yapılmış olacağından adı geçen mükellefin ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilmesi gerekmekte olup, anılan arsaların satıldığı tarih itibariyle de mükellefiyetinin tesis edilmesi gerekmektedir.
Soru    : Babaya ait olan gayrimenkulün hibe yoluyla çocuklara devredilmesi ve söz konusu gayrimenkulün çocuklar tarafından elden çıkarılması halinde elden kazancın vergilendirilmesi ?
Cevap : Babaya ait olan gayrimenkulün hibe yoluyla çocuklara devredilmesi ve söz konusu gayrimenkulün çocuklar tarafından elden çıkarılması halinde elde edilen kazancın gelir vergisine tabi tutulması söz konusu değildir. Ancak Veraset ve İntikal Vergisi açısından değerlendirilmesi gerekmektedir.
Soru    : 2004 yılında aracı kurum kanalıyla hisse senedi alış satış işlemi yapıldığı, söz konusu hisse senetlerinin üç aydan az süre ile elde tutulması halinde, hisse senetleri için ödenen komisyon ve çeşitli masrafların indirim konusu yapılıp yapılmayacağı ?
Cevap : Türkiye’de kurulu menkul kıymet borsasında işlem gören hisselerinin üç ay içerisinde elden çıkartılması halinde elde edilen satış bedelinden, bu hisse senetlerinin alımı için ödenen bedellerle birlikte alım satım sırasında ödenen ve uhdede kalan komisyon v.b masraflarının toplamı iktisap bedeli olarak dikkate alınarak, hisse senedinin elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Devlet İstatistik Enstitüsü’nce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki artış oranında endeksleme sonucu bulunan tutarın düşülmesi halinde kalan tutar safi değer artış kazancı olacaktır.
Soru    : 16.09.1997 tarihinde kat irtifakı tapusu ile satın alınan dairenin Ağustos 1998 tarihinden itibaren mesken olarak kullanılıp bina vergisinin ödendiği, 2003 yılının apartman yönetimi olarak iskanın alındığı, söz konusu dairenin satılması halinde iktisap tarihi olarak hangi tarihin esas alınacağı?
Cevap : Satılması düşünülen dairenin iktisap tarihi olarak kat irtifakı tapusu ile alındığı 16.09.1997 tarihin dikkate alınması gerekir.








Hiç yorum yok: