SERBEST MESLEK KAZANCI G.V.K.’nun 65

-1-

1-SERBEST MESLEK KAZANCI

                  Serbest meslek kazancı,  G.V.K.’nun 65’nci maddesinde, “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancı” olarak tanımlanmış ve  serbest meslek faaliyeti de  “sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın, şahsi sorumluluk  altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.” şeklinde belirlenmiştir.

                 Bu tanıma göre bir faaliyetin serbest meslek faaliyeti olarak nitelendirilebilmesi için söz konusu faaliyetin ;

    *Sermayeden ziyade, şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanması, ticari mahiyette olmaması,

                   *Bir işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması,

 *Süreklilik göstermesi,

gerekmektedir. 

                   Telif hakları ve ihtira beratlarının sahipleri veya kanuni mirasçıları tarafından kiraya verilmesi suretiyle değerlendirilmesinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. (G.V.K. Md:70/5,6)

Tahkim işleri dolayısıyla hakemlerin aldıkları ücretler ile kollektif, adi komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti neticesinde doğan kazançlar da serbest meslek kazancıdır. (G.V.K.65)

Asistan olarak danışmanlık hizmeti veren kişinin söz konusu faaliyeti sermayeden ziyade şahsi mesaiye, mesleki bilgiye dayanması nedeniyle elde ettiği gelir serbest meslek kazancı olarak değerlendirilmektedir.

2-SERBEST MESLEK ERBABI

Serbest meslek faaliyetini mutat meslek halinde ifa edenler, serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılması bu vasfı değiştirmez. (GVK 66)

Bir kişinin serbest meslek erbabı olabilmesi için;

**Serbest meslek faaliyetinde bulunması,

**Bu faaliyeti mutad (sürekli) meslek halinde yapması gerekmektedir. (V.U.K.’nun 155.maddesinde sayılan ölçülerden hareket etmek suretiyle saptanacaktır.)

ÖRNEK             :

İşyerine veya ikametgahına tabela, levha gibi mesleki faaliyette bulunduğunu gösteren işaret asmak, doktorun, ressamın, avukatın vb. mesleki faaliyette bulunduğuna ilişkin yayın organlarında ilam vermeleri bu işin sürekli olarak yapıldığı kabul edilir.

Serbest meslek faaliyetinin yanında başka bir işe veya görev ile devamlı olarak uğraşılmasının bu vasfı değiştirmeyeceği belirlenmiştir. Dolayısıyla serbest meslek erbabı olan bir kimse aynı zamanda ticari kazanç sahibi veya ücretli de olabilir. Bu durum serbest meslek erbabı olma niteliğini değiştirmez. (G.V.K.Genel Tebliği:221)

-2-

ÖRNEK                   :

Avukat olmadığı halde beş avukatı bir araya getirerek teşkilatlandıran, bunlara sermaye yardımında bulunan ve müşteri temin eden kişinin bu faaliyetten hisse alması halinde bu kişi serbest meslek erbabı sayılmaktadır.

-İç mimari ve dekorasyon tasarımı amaçlı kurulmuş olan bir kolektif şirketin ortaklarının bu şirketten elde ettikleri gelir serbest meslek kazancı, kendileri de serbest meslek erbabıdır.

ÖRNEK                :

Bir hastanede hizmet sözleşmesine bağlı olarak yarım gün çalışan bir doktorun hastaneden elde ettiği gelir ücrettir. Bu kişinin öğleden sonra muayenehanesinde hasta kabul etmesi halinde ise elde ettiği gelir serbest meslek kazancıdır.

                      Serbest meslek faaliyetini mutat meslek halinde ifa edenler ile G.V.K.’nun 66’ncı maddesinde tek tek sayılanlar serbest meslek erbabıdır. G.V.K. 65’nci maddesinde tanımlanan serbest meslek faaliyetini arızi olarak yapanlar serbest meslek erbabı değildirler.                     G.V.K.’nun 85’inci maddesine göre, serbest meslek erbabı olanlar kazanç elde etmeseler de, yıllık beyanname vermek zorundadır.

G.V.K.’nun 66.maddesinin uygulamasında;

1-Gümrük komisyoncuları, bilumum borsa ajan ve acenteları, noterler, noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar;

2-Bizzat serbest meslek erbabı tarifine girmemekle beraber serbest meslek erbabını bir araya getirerek teşkilat kurmak veya bunlara sermaye temin etmek suretiyle veya sair suretlerle serbest meslek kazancından hisse alanlar;

3-Serbest meslek faaliyetinde bulunan kollektif ve adi şirketlerde ortaklar, adi komandit şirketlerde komanditeler;

4-(4832 sayılı Kanunun 6.maddesiyle değiştirilen ve 1.1.2004 tarihinden itibaren yürürlüğe giren bent) Dava vekilleri, müşavirler, kurumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticari ve mesleki işlerini takip edenler ve konser veren müzik sanatçıları;

5-(4369 sayılı Kanunun 36.maddesiyle eklenen ve 1.1.1999 tarihinden itibaren yürürlüğe giren bent) Vergi Usul Kanununun 155.maddesinde belirtilen şartlardan en az ikisini taşıyan ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci, rehber gibi mesleki faaliyette bulunanlar (Şartlardan en az ikisini taşımayanlar ile köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye için nüfusu 5.000’i aşmayan yerlerde faaliyette bulunanların bu faaliyetlerine ilişkin kazançları gelir vergisinden muaftır.)

Bu işleri dolayısıyla serbest meslek erbabı sayılırlar.

3-SERBEST MESLEK KAZANÇLARININ VERGİLENDİRİLMESİ

3.1-Vergilendirilmeyen Serbest Meslek Kazançları (Serbest meslek kazançlarında istisnalar)

3.1.1-Telif Kazançları İstisnası (G.V.K. 18-30/2)

Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo,

-3-

televizyon ve videoda yayınlama veya kitap CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat gelir vergisinden müstesnadır. (G.V.K.18)

Ayrıca eserlerin neşir, temsil, icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi, karşılığında alınan bedel ve ücretlerinde istisnaya dahi edileceği kanun metninde bildirilmiştir.

G.V.K.’nun 18.maddesinde yazılı kazançların arızi olarak elde edilmesi istisna hükmünün uygulanmasına engel teşkil etmez.

Md:18’deki istisnanın 94’ncü madde uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur. Bu sebeple elde edilecek bahse konu hasılat üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94/2-a maddesi uyarınca % 17 oranında tevkifat yapılacaktır.

İstisnadan Yararlanamayacak Olanlar :

Yukarıda istisnadan yararlanacak olanlar başlığı altında belirtilen kişiler dışında kalan serbest meslek erbabı ve ^kanuni mirasçılar” dışında kalan “mahsup mirasçılar” ise bu istisnadan yararlanamayacaklardır.

ÖRNEK        :

Yazdığı hikayeleri gazeteye satan bir yazarın elde ettiği gelir serbest meslek kazancıdır. Fakat yazarın bir gazetede kadrolu çalışarak hikaye yazması durumunda bu faaliyet karşılığında alacağı bedel ücrettir.

ÖRNEK         :

Bir gazetede hizmet akdi ile çalışan ve bordroya dahil olan bir yazarın gazeteye yazdığı şehir hikayeleri karşılığında aldığı ücret istisnadan yararlanamadığı halde, aynı yazarın günlük şehir hikayeleri dışında yazdığı bir romanın telif hakkını gazeteye devir ve temlik etmesinden elde ettiği kazanca istisna hükmü uygulanacaktır.

İstisna Kapsamına Giren Eserler   :

Gelir Vergisi Kanununun 18.maddesine göre;

-Şiir, Hikaye, Roman, Makale, Bilimsel Araştırma Ve İnceleme, Bilgisayar Yazılımı, Röportaj, Karikatür, Fotoğraf, Film, Video Bant, Radyo Ve Televizyon Senaryo Ve Oyunu Gibi Eserler, İhtira Beratı

istisna kapsamına girmektedir. Ancak istisnanın uygulanabilmesi için sahibine özgü bir eser olması gerekmektedir.

ÖRNEK          :

Resmi Gazete’de yayımlanmış olan kanun, tüzük, yönetmelikler, kendisinden bir şey katmadan olduğu gibi yayımlayan kişinin, kendine özgü bir eser meydana getirdiğini söyleyemeyeceğinden istisnadan yararlanamaz.

İstisna Kapsamına Giren Hasılat   :

Gelir Vergisi Kanununun 18.maddesinde belirtilen istisna kapsamına giren, serbest meslek faaliyetlerinden elde edilen gelirin tutarı ne olursa olsun istisnadan yararlanacaktır.

Hasılatın ise, bahse konu eserlerin; gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlanması, kitap, resim, heykel ve nota halindeki eserler ile ihtira beratlarının satılması veya bunlar üzerindeki mevcut hakların devir ve temlik edilmesi veya kiralanması karşılığında elde edilmesi gerekmektedir. Ancak bu hasılat üzerinden G.V.K.’nun

-4-

94/2-a maddesi uyarınca % 17 oranında (01.01.2004 tarihinden geçerli olmak üzere) tevkifat yapılacaktır. Böylece Gelir Vergisi Kanununun 18’inci maddesinde belirtilen kişiler, bir takım vergi formalitelerini yerine getirmekten kurtulurken diğer taraftan elde ettikleri kazançlar üzerinden vergi kesintisi yapılarak vergilendirilmeleri sağlanmaktadır.

ÖRNEK          :

İsim yapmış bir ressamın ölümü ile sağlığında yapmış olduğu tablolar; kanuni mirasçılarına kalmıştır. Mirasçılar, hatıra olarak saklayacakları tablolar dışında kalan tüm tabloları çeşitli fiyatlarla satışa çıkartmışlardır. Bunlardan, mirasçı Eren Bey, üç tablosunu bir anonim şirkete 3.500 YTL’ye satmıştır. Eren Bey’in anonim şirkete satmış olduğu tablolar karşılığı aldığı 3.500 YTL’den, G.V.K.’nun 94.maddesi hükmü gereğince % 17 gelir vergisi kesintisi yapılacaktır. Zira kanuni mirasçıların bir eser üzerindeki hakkı satmaları ya da kiraya vermeleri sonucu elde edecekleri gelirler, serbest meslek kazancı sayılarak gelir vergisinden istisna tutulmuş bulunmasına rağmen (istisna hükmünün 94’üncü maddeye şümulü olmadığından) 94’ncü maddede yer alan tevkifata tabidir.

ÖRNEK          :

Yukarıda örnekte sözü edilen mirasçılardan Erdem Bey ise; kendisine kalan tablolardan birisini, bir ev kadınına 950 YTL’ye satmıştır. Tablo, G.V.K.’nun 94.maddesi çerçevesinde, vergi tevkifatı yapmakla yükümlü olmayan bir kişi konumundaki ev kadını tarafından satın alınmıştır. Bu alım dolayısıyla, kanuni mirasçıya ödemenin yapılmasında; gelir vergisi kesintisi söz konusu değildir.

ÖRNEK            :

Tuğba Hanım, bir ressamdan 750 YTL’ye satın almış olduğu tabloyu, mali sıkışıklığı dolayısıyla 500 YTL’ye bu konuda faaliyet gösteren bir ticari işletmeye satmıştır. Burada, eseri ressamdan satın alan kişi; eseri yapan olmadığı gibi kanuni mirasçı da değildir. Bu durumun sonucu olarak, kişinin sağladığı gelir, serbest meslek kazancı kapsamına girmemektedir ve söz konusu istisnaya tabi değildir. Eseri yapanlar ve kanuni mirasçılar dışındaki kişilerin eser üzerindeki haklarını kiraya vermeleri gayrimenkul sermaye iradı olarak işleme tabi tutulurken, yine bu kişilerin sahibi bulundukları eseri satmaları sonucu sağlayacakları kazanç diğer kazanç ve iratlar kapsamında değerlendirilecektir.

3.1.2-SERGİ VE PANAYIR İSTİSNASI

**Dar mükellefiyete tabi olanların Hükümetin müsaadesiyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları serbest meslek faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar Gelir Vergisinden müstesnadır. (G.V.K.30/2)

2-Tevkif Suretiyle Vergileme: G.V.K. Md:94/2

Serbest meslek kazançları, tevkif suretiyle ön vergilendirmeye tabi tutulmakta olup, nihai vergi ise mükellefin beyanı üzerine alınmaktadır.

Serbest meslek kazançlarında, ödemeyi yapanlar G.V.K.’nun 94.maddesinin 2. ve 4. bentleri uyarınca tevkifat yapılması gerekmektedir.

-5-

Söz konusu tevkifat;

**Telif kazançları nedeniyle yapılan ödemeler (Tam mükelleflere yapılan ödemeler de % 17

**Dar mükelleflere telif ve patent haklarının satışı dolayısıyla yapılan ödemelerden % 25,

**Diğer serbest meslek kazançlarından dolayı yapılan ödemelerden ise (Dar mükellef, tam mükellef ayırımı olmaksızın) % 22 dir.

Serbest meslek faaliyetinin G.V.K’nun 94.maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişilere yapılmaması halinde, tevkif suretiyle yapılan bir ön vergileme söz konusu olmayacaktır.

 G.V.K.’nun 18.maddesinde sayılan serbest meslek kazançları ile dar mükelleflerin tevkif suretiyle vergilendirilmiş serbest meslek kazançları üzerinden yapılan vergi kesintisi nihai vergi olmaktadır.

3-Gerçek Usulde Vergileme: G.V.K. Md:67,68

          Serbest meslek erbabı, kazanç elde etmese de  yıllık beyanname verecektir.

4-SERBEST MESLEK KAZANCININ TESPİTİ         

           

Serbest meslek kazancı, tahsil olunan hasılattan yapılan giderlerin düşülmesi suretiyle gerçek usulde tespit edilmektedir.

            Serbest meslek kazancının tespitinde hasılat; bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen tüm menfaatler toplamıdır. 

           

            Örneğin; Bir SMMM 2003, 2004 ve 2005 yıllarını kapsayan üç yıllık müşavirlik sözleşmesi karşılığında 30 milyar lirayı 2004 yılında bir seferde peşin almış ise, bu tutarın tamamı 2004 yılı geliri olarak beyana konu edilecektir. 2003 ve 2005 yıllarında ise bu sözleşme nedeniyle herhangi bir beyanda bulunulmayacaktır.

5-SERBEST MESLEK KAZANCINDA ELDE ETME (HASILAT)

Gelir Vergisi Kanununun 67’nci maddesinde: “Serbest meslek kazancının bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden, bu faaliyetler dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan fark’ olduğu hükme bağlanmıştır.

Bu tariften de anlaşılacağı üzere, serbest meslek kazancında hasılatın elde edilmesi, “tahsil esasına” bağlanmıştır. Dolayısıyla hak edilmiş olan bir gelir tahsil edilmemiş olursa hasılata dahil edilemeyeceği gibi, henüz hak edilmemiş bir gelir için avans niteliğinde bir tahsilat yapılmış ise tahsil edildiği yıl hasılatına dahil edilecektir.

Gelir Vergisi Kanununun 67’nci maddesi uyarınca nakden tahsil edilmemiş olmasına rağmen aşağıdaki haller serbest meslek erbabı için;

-Ittıla hasıl etmeleri (öğrenmeleri) kaydiyle, namlarına, kamu müessesesine, icra dairesine, bankaya, notere veya postaya para yatırılması;

-6-

-Serbest meslek kazancı olarak doğan alacağın başka bir şahsa temliki (Temlikin ivazlı olup olmadığına bakılmaz. İvazlı temliklerde ivazın tahsil şartı aranmaz.) veya müşterisine olan borcu ile takası;

tahsil hükmünde sayılmıştır.

Yapılan giderlerin, matrahtan indirilmesi için de ödenmiş olması icap eder.

Ayrıca Gelir Vergisi Kanununun 67’nci maddesinde; serbest meslek erbabının müşterisinden veya müvekkilinden serbest meslek faaliyeti ile ilgili olmak üzere, para ve ayın şeklinde alınan gider karşılıklarının da hasılat sayıldığı, ancak vergi, resim, harç, şahitlik, bilirkişilik ve ekspertiz gibi hususlara sarf edilen para ve ayınların ise hasılat sayılmayacağı hükme bağlanmıştır.

ÖRNEK            :

Müvekkilinden dava açmak amacıyla, teminat yatırılması ve bilirkişi ücreti ödenmesi için 750.-YTL alan avukat Derya Hanım bahse konu işler için 550.-YTL harcamış ve geri kalan tutarı müvekkiline iade etmemiştir. Bu iş için kullanılmayan ve iade edilmeyen 200.-YTL hasılat sayılacak ve serbest meslek defterine kaydedilecektir.

5.1.ÖZEL DURUMLAR

Serbest meslek kazancında elde etme yönünden genel ilke olarak bağlı kalınması gereken tahsilat esası, bazı hallerde özellikli durumlara yol açmaktadır.

Bu özellik arz eden durumları kısaca açıklayacak olursak;

5.1.1 İşin Terki  :

4783 sayılı kanunla yapılan değişiklikle 01.01.2003 tarihinden itibaren Gelir Vergisi Kanununun 82’nci maddesinin 5 nolu bent hükmünde, gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleriyle ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançların (zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil) arızi kazanç olduğu hükme bağlanmıştır.

5.1.2. Memleketin terki halinde durum  :

Memleketin terk edilmesi halinde henüz tahsil edilmemiş durumda olan hasılatlar, tahsil edildiği ileriki yıllarda vergilenecektir. Fakat, sonraki yıllarda elde edilecek gelir mükellefin Türkiye’yi terk etmiş olması sebebiyle, dar mükellefiyet esasında vergiye tabi serbest meslek kazancı olacaktır. Eğer memleketin terk edildiği yılda, peşin tahsil edilmiş olan bir hasılattan iade edilen bir kısım söz konusu ise, iade edilen tutar o yılın matrahından indirilecektir.

5.1.3.Ölüm Hali   :

Ölüm halinde, peşin tahsil edilmiş ve henüz tam olarak hak kazanılmamış durumda olan bir hasılattan iade edilen bir meblağ varsa, ölüm tarihi itibariyle tespit edilecek matrahtan düşülecektir.

-7-

5.1.4.Serbest meslek faaliyetinin kolektif ve adi komandit şirket statüsünde yapılması halinde elde etme  :

Serbest meslek faaliyetinin kolektif şirket ve adi komandit şirket statüsü içinde yapıldığı hallerde bilanço usulüne göre defter tutulmasına rağmen, sağlanan gelirin serbest meslek kazancı sayılacağı Gelir Vergisi Kanununun 65’nci maddesinde hükme bağlandığından bu durumda da tahsilat esasının geçerli olması gerekir.

ÖRNEK           :

Çeşitli hukuki ve mali konularda eğitim ve uzmanlık sahibi yedi kişi, bir kolektif şirket şeklinde danışmanlık bürosu kurmuşlardır. G.V.K.’nun 66.maddesinin ikinci fıkrası üçüncü bendinin, “Serbest meslek faaliyetinde bulunan kolektif ve adi şirketlerde ortaklar, adi komandit şirketlerde komanditeler, bu işleri dolayısıyla serbest meslek erbabı sayılırlar.” Hükmü çerçevesinde işlem yapılması ve ortakların bu organisazyondan sağlayacakları kazancın serbest meslek kazancı olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.

ÖRNEK            :

Bir müteşebbis kişi, bilgi birikimini ve yatırım imkanlarını değerlendirmek suretiyle, beş tıp doktoruyla birlikte bir teşhis ve tedavi merkezi kurmuşlardır. Elde edilen kazanç, altı ortak arasında eşit olarak paylaşılacaktır. Kendileri serbest meslek erbabı olmadıkları halde, serbest meslek erbabını bir araya getirerek teşkilat kurmak veya bunlara sermaye temin etmek suretiyle veya diğer şekillerde serbest meslek kazancından pay alanlar, serbest meslek kazancı olarak işleme tabi tutulacaktır.

Özel Tespit: G.V.K.Md:67/Son

                Biletle girilen yerlerde faaliyet gösteren dar mükellef serbest meslek erbabına tanınan seçimlik hak.

SERBEST MESLEK KAZANÇLARININ TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER

                 Serbest meslek kazancında hasılattan indirilecek giderlerde, G.V.K.’nun 89.maddesinde sayılanların dışında aşağıdaki özelliklerin de bulunması gerekmektedir.

**Vergi Usul Kanunun hükümlerine göre belgelendirilmesi

**Yasal olarak tanımlanmış koşullara uyulması

Gelir Vergisi Kanunu 68.madde kapsamında indirilecek giderler,

-Gelir Vergisi Kanunu 89.madde kapsamında indirilecek giderler.

                 Serbest meslek kazancının tespitinde aşağıda yazılı giderler hasılattan indirilir:

            1. Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler (İkametgahlarının bir kısmını işyeri olarak kullananlar, ikametgah için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İşyeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını işyeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.)

-8-

GENEL GİDERLER

a)İşyeri kirası

Gelir Vergisi Kanununun 68.maddesinin 1 numaralı bendinin parantez içi hükmünde;

*İkametgahlarının bir kısmını işyeri olarak kullananların, ikametgah için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi sair masrafların yarısını gider olarak irdirebilecekleri,

*İşyeri kendi mülkü olanların kira yerine amortismanı, ikametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını işyeri olarak kullananların amortismanın yarısını gider yazabilecekleri belirtilmiştir.

ÖRNEK           :

Avukat Adem Bey, hem ikamet etmek hem de serbest meslek faaliyetini icra etmek için ayda 450 YTL’ye bir apartman dairesini tutmuştur. Söz konusu işyerinin aydınlatılması ve ısıtılması için yapılan gider tutarı ayda 90 YTL.’dir. Bu durumda gerçekleştirilen aylık kira ödemesinin tamamını yani 450 YTL, aydınlatma ve ısıtma giderlerinin de yarısını yani 45 YTL. Tutarındaki miktarını gider olarak yazabileceklerdir.

ÖRNEK              :

Meral Hanım, kendi mülkü olan ve ikamet ettiği apartman dairesinde mali müşavirlik bürosu açmıştır. Ayrılmış olan amortisman tutarı 900 YTL’dir. Bu durumda Meral Hanım’ın amortisman tutarının yarısı gider olarak kabul edilmektedir. Kişinin aynı işyeri ile ilgili olarak aydınlatma ve ısıtma giderlerinin de bulunması durumunda bunlarında yarısının gider olarak yapılabileceği bir önceki örnekte belirtilmişti.

İşyerinin kira ile tutulması durumunda serbest meslek kazancının tespitinde kira bedelinin gider yazılabilmesi için ödenmiş olması şarttır. Kira bedeli hangi dönemde ödenmiş ise o dönemde gider yazılabilir. Gelecek dönemlere ait ödenen kira bedellerinin peşin ödenmesi halinde ödenen kira bedelinin tamamı ödendiği yılda gider yazılabilir. Gelecek dönemlere ait kirası peşin ödenen işyerinden sözleşmede belirtilen süreden önce boşaltılarak peşin ödenen kiranın bir kısmının geri alınması durumunda alınan kira bedeli alındığı yıla hasılat olarak kaydedilir.

ÖRNEK              :

Göz doktoru Fatma Hanım, bir muayenehane açmak amacıyla kiraladığı daire için 2004 ve 2005 t.yılları kirası olarak toplam (3.000 + 6.600= 9.600 YTL. Peşin ödemiştir. Fakat 23.03.2005 tarihinde muayenehanesini kapatmak zorunda kalmış ve mülk sahibinden 4.950 YTL. Peşin ödediği kira bedelini geri almıştır. Bu durumda Fatma Hanım’ın aldığı 4.950 YTL. 2005 yılında hasılat olarak kaydedilecektir.

İşyerinin serbest meslek erbabının mülkiyetinde bulunması ve tamamen işyeri olarak kullanılması halinde işyerine ait amortismanın tamamı gider yazılır. Serbest meslek erbabının mülkiyetinde bulunan bu yerin hem işyeri hem mesken olarak kullanılması halinde amortismanın yarısı gider yazılır.

Serbest meslek faaliyeti bir ortaklık halinde ve ortaklardan birine ait binada yürütülüyorsa, binanın sahibi ortağa ödenen kira bedelinin tamamı gider yazılabilir. Eğer kira ödenmiyor ise işyerinin emsal kira bedelinin tespit edilmesi ve bu miktarın gayrimenkulun

-9-

sahibi ortak yönünden gayrimenkul sermaye iradı sayılması ve serbest meslek faaliyeti yönünden de gider yazılması gerekir.

b)Aydınlatma, ısıtma ve telefon giderleri   :

Gelir Vergisi Kanununun 68’inci maddesinin 1 numaralı bendi kapsamında mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen aydınlatma, ısıtma ve telefon giderleri de serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirilebilecektir. Bu doğrultuda konu ile ilgili özellik arz eden bazı durumlar aşağıdaki gibidir.

*Mesken ve işyerlerinin bir arada bulunması halinde işyerinin aydınlatılması ve ısıtılması için ödenen (havagazı, doğalgaz, elektrik vb.)  giderlerinin yarısı hasılattan indirim konusu yapılabilir.

*Mesken ve işyerlerinin bir arada kullanılması halinde serbest meslek faaliyetlerinin yapılmasında kullanılan telefona ait giderlerin yarısı hasılattan indirim konusu yapılabilir.

*Serbest meslek kazancının elde edilmesi, idamesi ile açık ve doğrudan bir bağın bulunması, yapılan işin mahiyetine uygun olması ve iş hacmi ile münasip bulunması halinde özel araç ve cep telefonlarına ilişkin giderlerin de indirimi mümkündür. (Özel mahiyette yapılan konuşma ücretlerinin gider olarak değerlendirilmesi söz konusu değildir.)

c)Serbest meslek faaliyetiyle ilgili şehir içi ulaşım, posta, telgraf ücretleri gibi müteferrik giderler  :

Gelir Vergisi Kanununun 68’inci maddesinin 1 numaralı bendi hükmü kapsamında; serbest meslek faaliyetiyle ilgili olmak kaydıyla şehir içi ulaşım, posta, telgraf ücretleri gibi müteferrik giderler hasılattan indirilebilecektir.

d)Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için gerekli diğer giderler;

Yukarıda kısaca açıklanan giderler kapsamına girmeyen ancak mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için gerekli olan giderlerdir.

            2. Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı ile 27 nci maddede yazılı giyim giderleri.

Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 2 numaralı bendinde; Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı ile 27’nci maddede yazılı giyim giderlerinin serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirilebileceği belirtilmiştir.

Ayrıca aynı maddenin parantez içi hükmünde ise; bu primlerin ve aidatın geri alınmamak üzere Türkiye’de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şart koşularak hizmetli ve işçiler için ödenen sigorta primleri ve emekli aidatlarının ödenmesi hususunda açıkça belirleme yapılmıştır.

            3. Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri

Serbest meslek erbabının Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 3 numaralı bendi hükmü uyarınca;  mesleki faaliyetiyle ilgili ve seyahat amacının gerektirdiği süre ile sınırlı olmak kaydıyla seyahat ve ikamet giderleri hasılattan indirilir. Bahse konu giderler ise; nakil vasıtalarına ödenen ücretler ile otel, lokanta, şehir içi ulaşım vb. nitelikteki masraflardır.

-10-

Hem şehirlerarası otobüs hem tren hem uçak hem de kendi aracı ile gitme imkanı olan bir yere gidilecek vasıtayı seçmek mükellefe aittir. Ancak; şehirlerarası mesafelere başka ulaşım aracı varken, şehir içi taksi ile gidilmesi gider olarak kabul edilmez. Şehir içinde ise mesleki faaliyetle ilgili yapılan tüm ulaşım giderleri, gider kabul edilerek hasılattan indirilebilir. İkamet edilen mekanın otel, pansiyon, vb. olması, giderin kalınan yerin niteliğine göre farklı olması mükellefin ihtiyarındadır. Tüm harcamaların VUK hükümleri çerçevesinde belgelendirilmesi gerekir.

ÖRNEK              :

Dahiliye mütehassısı olmasına karşın, göz mütehassıslarını ilgilendiren Oftomoloji kongresine katılmak amacıyla ABD’ye giden mükellef, bu amaçla yapmış olduğu giderlerini dönem kazancının tespitinde indirim konusu yapması mümkün değildir.

            4. Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar

Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 4 numaralı bendi uyarınca; Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar VUK hükümlerine göre aynı amortismanlar gider olarak hasılattan indirilebilir.

İkametgahın aynı zamanda işyeri olarak kullanılması halinde, hem işte hem de ikametgahta kullanılabilecek tesisat ve demirbaşın amortismanlarının yarısı gider yazılabilir. Söz konusu tesisat ve demirbaşlar sadece işte kullanılabiliyorsa amortismanların tamamı gider yazılır.

Gelir Vergisi Kanununun 68/4’üncü maddesinin parantez içi ifadesinde ise; amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde V.U.K.’nun 328.maddesine göre hesaplanacak zararların da gider yazılabileceği hüküm altına alınmıştır. Yani satılan tesisat ve demirbaşların karşılında alınan bedel ile bunların envanter defterlerindeki kayıtlı değerleri arasındaki menfi fark gider olarak yazılabilecektir.

Ayrıca Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 4 numaralı bendinde serbest meslek erbabının envantere dahil olan binek otomobillerinin giderlerini ve V.U.K. hükümlerine göre ayrılan amortismanlarını gider olarak hasılattan indirmelerine imkan tanımıştır. Bu nevi giderlerin hasılattan indirilebilmesi için söz konusu binek otomobillerinin envantere dahil edilmesi şarttır.

Katma Değer Vergisi Kanununun 30 ve 58.maddelerine göre, satın alınan binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün değildir. İndirim konusu yapılamayan KDV’si otomobilin maliyet bedeline ilave edilerek amortisman ayırmak suretiyle gider kaydedilebilecektir.  01.01.2004 tarihinden itibaren ise ilgili dönemde G.V.K.’unun 68/4.maddesine göre doğrudan gider olarak da dikkate alınabilir.

            5. Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri.

Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 5 numaralı bendi ile; serbest meslek erbabı kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderlerini serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirebileceği hüküm altına alınmıştır.

           

-11-

              6. Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller.

Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 6 numaralı bendi hükmü uyarınca; serbest meslek erbabı, mesleki faaliyeti ile ilgili olmak üzere aldığı mesleki yayınlar için ödediği bedelleri serbest meslek kazancının tespitinde gider kaydederek  hasılattan indirebilir.

ÖRNEK                 :

Bir doktor faaliyet konusu ile ilgili olarak aldığı kitap, dergi, gazete, mecbua vb. yayınlar için ödediği bedelleri hasılatından gider olarak indirebilir.

            7. Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri.

Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 7 numaralı bendinde; mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedellerinin serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak hasılattan indirilebileceği hüküm altına alınmıştır.

Serbest meslek erbabı bir kısım mesleki faaliyetlerini tek başlarına yapamazlar ve başkalarının yardımına ihtiyaç duyarlar.

ÖRNEK                     :

Bir doktorun narkozcu, hemşire, başka bir uzman doktor çalıştırması; diş doktorunun protezcilere yaptıkları ödemeler; bir mali müşavirin muhasebe ve vergi ihtilaflarını üstlendiği firmanın vergi ihtilaflarını bir avukata takip ettirip avukata ücret ödemesi; yada konser veren ses sanatçılarının refakatine aldığı kuaför, terzi, dekoratör saz sanatçıları vb. hizmet erbabına yaptıkları ödemeler (ücretli olarak çalışan hariç) gibi. Bu ve benzeri ücret ödemeleri serbest meslek faaliyetinin gerektirdiği bir ödeme olup gider kaydedilerek hasılattan indirilir.

            8. Serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar.

Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 8 numaralı bendine göre; serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetle ilgili olmak kaydıyla emekli sandıklarına ödedikleri giriş ve emeklilik aidatları bedeller ile mesleki teşekküllere (tabipler odası, mühendisler odası, barolar gibi.) ödediği aidatları serbest meslek kazancının tespitinde gider kaydederek hasılattan indirebilir.

            9. Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile işyerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar.

Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 9 numaralı bendinde; mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile işyerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçların serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirileceği hüküm altına alınmıştır.

            10. Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar.

-12-

Serbest meslek faaliyeti ile ilgili olarak, kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar, Gelir Vergisi Kanununun 68’nci maddesinin 10 numaralı bendi uyarınca serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak indirilebilir.

KAZANCIN TESPİTİNDE İNDİRİLEMEYECEK GİDERLER

Gelir Vergisi Kanununda serbest meslek kazancının tespitinde indirilemeyecek giderlere ilişkin düzenlemeye sadece indirilebilecek mesleki giderleri tanımlayan 68.maddenin son fıkrasında yer verilmiştir. Söz konusu fıkra hükmüne göre, her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez.

SERBEST MESLEK KAZANÇLARININ BEYANI

1-Tam Mükellefiyette

Geliri sadece G.V.K.’nun 18.maddesinde yer alan  telif kazançları istisnasından  ibaretse bu gelirler hiçbir şekilde beyan edilmez, diğer kazançlar nedeniyle beyanname verilmesi halinde de beyannameye dahil edilmez.

Tam mükellef serbest meslek erbabı elde ettiği geliri Mart ayının 15.günü akşamına kadar vereceği yıllık beyanname ile beyan eder.

2-Dar Mükellefiyette

Dar mükellef serbest meslek erbabı, tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan serbest meslek kazancını, tutarı ne olursa olsun beyan etmeyecektir. Dar mükellefiyette  tevkif suretiyle vergilendirme nihai vergi olarak kabul edilmektedir.

Dar mükellef serbest meslek erbabının sürekli olarak yaptığı serbest meslek faaliyetinden elde ettiği serbest meslek kazancı, tevkif suretiyle vergilendirilmemişse (basit usulde vergilendirilen ticaret erbabına yapılan serbest meslek faaliyeti nedeniyle ödenen bedeller gibi) yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Dar mükellef serbest meslek erbabının arızi olarak yaptığı serbest meslek faaliyetinden elde ettiği serbest meslek kazancı, tevkif suretiyle vergilendirilmemişse münferit beyanname ile beyan edilecektir.

SERBEST MESLEK KAZANÇLARINA İLİŞKİN VERGİNİN ÖDENMESİ

Serbest meslek erbabı bir takvim yılına ait yıllık gelir vergisi beyannamesini ertesi yılın Mart ayının 15.günü akşamına kadar bağlı olduğu vergi dairesine vermek ve vergilerini de Mart, Temmuz aylarında olmak üzere iki taksit halinde ödemek zorundadır. (G.V.K. 92-117)

MAHSUP

Serbest meslek erbabı, beyan ettiği kazanç üzerinden hesaplanan gelir vergisinden kendisine yapılan ödemelerden dolayı kesilen vergiyi mahsup edebileceklerdir. (G.V.K. 121)

-13-

SORULAR

1-Mühendislik faaliyeti ile ilgili emtia alım satımı ve taahhüt faaliyetinden dolayı ticari kazanç mükellefi olan kişinin aynı zamanda mühendislik danışmanlığı ve çizim grafik işleri yapması durumunda ne şekilde vergilendirileceği.

**Ticari kazanç mükellefiyetinin olan kişinin  aynı zamanda mühendislik danışmanlığı ve çizim grafik işlerinden  dolayı elde edeceği kazancının  da serbest meslek kazancı olarak vergilendirileceği

2-Avrupa Birliği Finansmanı destekli, Hazine Müsteşarlığımız ile Alman Ekonomi Ortamının Geliştirilmesine Yönelik Devlet Projesi konulu RTA (Yerleşik Eşleşme Danışmanı) asistanı olarak hizmet veren kişinin elde ettiği gelirin ne şekilde vergilendirileceği.

**Söz konusu faaliyetin sermayeden ziyade şahsi mesaiye, mesleki bilgiye dayanması nedeniyle serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

3-Personele yönelik giyim giderlerinin indirilip indirilmeyeceği

**G.V.K.’nun 27.maddesinde yazılı giyim giderlerinden olması halinde Gelir Vergisinden istisnadır.

Öte yandan bu şartlar dışında personele verilecek giyim eşyalarının bedellerinin ise G.V.K.’nun 63’üncü maddesine göre emsal bedelle değerlendirilip, ücret geliri olarak vergilendirilecek ve personele bu şekilde ödenen ücretin de serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.

4-Serbest muhasebecinin işyerinde bulunan sabit telefonu ve cep telefonuna ait bedeller ve bu telefonlar için ödediği özel iletişim vergisi ile işyerine ait vadesinden sonra ödenen telefon, elektrik, su, doğalgaz faturalarındaki gecikme zammı, gecikme faizi ve gecikme bedelinin gider olarak indirilip indirilmeyeceği.

**Söz konusu telefonların işletmenin aktifine kayıtlı olması ve münhasıran işle ilgili olarak kullanılması ve bunun da tevsiki kaydıyla haberleşmeye ilişkin gider olarak serbest meslek kazancından indirilebilecektir. Bu telefonlara ait özel iletişim vergisi gider olarak indirilemez.

**İşyeri ile ilgili olarak vadesinden sonra ödenen telefon, elektrik, su, doğalgaz faturalarındaki gecikme zammı gideri G.V.K.’nun 68.maddesindeki indirilecek giderler arasında sayılmadığından serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak indirilemeyecektir.

5-Diş hekiminin yanında çalıştırdığı oğluna ödediği ücret ile S.S.K.’ya ödenecek olan işveren hissesini gider olarak indirilip indirilemeyeceği.

**İşverenin oğluna ödediği ücret ile S.S.K. primlerini G.V.K’nun 68.madde gereğince gider olarak  indirebilmesi mümkün bulunmaktadır.